________________
૩૩૪
દાન અને શીળ
ધાર્મિક ક્રિયામાં વૃત્તિ સ્થિર રાખી, પરમાત્માના દિવ્ય સ્વરૂપને વિચાર કરતાં તથા પોતાના અંતર છનનો પ્રભુના જીવન સાથે મુકાબલો કરતાં પ્રભુમય વૃત્તિ એક તારને પામી જાય કે તે સમયે તેના શરીર ઉપર સર્પ અથવા સળગતા અગ્નિ મૂકે કે તલવારનો ઘા કરે તો પણ જગદાકાર વૃત્તિનો લય થવાથી પોતાની નિર્મળ ભાવનાની ક્ષતિ કે ચલનતા ન થાય તેને જ ભાવના કહે છે.
મંદિરમાં પ્રભુ મુદ્રા સામે પાંચ દશ મિનિટ ચૈત્યવંદન કરતે હોય ત્યાં પણ મને કયાંય રખડતું હોય, ચક્ષુ–દષ્ટિ ક્યાંય ફરતી હોય, કાયા ક્યાંય ચળવિચળ થતી હોય, ઘડીક દેરાસરના ચિત્રો તરફ દૃષ્ટિ જશે. તો ઘડીક લોકોને જેવા કે લોકો ગાતા કરતા હશે તે તરફ જશે એમ અનેક પ્રકારે દૃષ્ટિ ચંચળ પણ ફરતી હોય ત્યાં નિર્મળ તથા દઢ ભાવનાનું સ્વપ્ન પણ કયાંથી આવે.
જ્યાં વૃત્તિઓ ક્ષોભ પામે તેવાં રંગબેરંગી મનોરંજક ચિત્રો ચિતરી મુક્યાં હોય, જ્યાં હજારે કે સેંકડો માણસોની ગિરદી અને ધમાલ મચી રહી હોય, જ્યાં બધા એકી સાથે રાગડા તાણી રાડો જ પાડતા હોય, જ્યાં એકબીજા ઉપર અથડામણ તથા ભીડાભીડ થતી હોય, જ્યાં ઘંટ તથા આરતીઓના રણકારથી કોલાહલ મચી રહ્યા હોય, જ્યાં મુંબઈની ગોદીને કોલાહલ કે ચોપાટીની ધમાલ જેવી પ્રવૃત્તિ ચાલી રહી હોય ત્યાં મંદિરોમાં યોગની સ્થિરતા, વૃત્તિ જય કરવાનું વિચાર, પરમાત્માના સ્વરૂપનું ચિંતન, પિતાના દેશનું નિરીક્ષણ કરવાનો વિચાર અને નિર્મળ તથા બળવાન ભાવના હોય તોય ચાલી જાય, ત્યાં ભાવના જાગે જ ક્યાંથી?
“મુદ્યોત ત્રિતવાતનો વિતા” પાપ-તમનો નાશ કરવા જતાં ભાવનાનો જ નાશ થઈ જાય છે. દર્શન, પૂજન વિગેરે એકાંતમાં કરે તો આ “ભક્ત અને ધર્મ છે. એમ લોકો કયાંથી જાણે? એટલે લોકમાન મેળવવામાં જ સત્ય માર્ગ ભૂલાઈ ગયો છે. એ તે ગાડરીઓ પ્રવાહ ચાલ્યો જાય છે. સત્ય શું ? તે કેમ પ્રાપ્ત થાય ? તેને વિચાર
