________________
શીળ. પ્રકરણ ૧
૧૪
કાપિત લેસ્યાવાળાએ મેટી શાખાઓ કાપવા માંડી, ચોથી પીત લેશ્યાવાળાએ કાચાં પાકાં ફળ સહિત નાની શાખાઓ (ડાળીઓ ) કાપવા માંડી, પાંચમી પદ્મ લેશ્યાવાળાએ પાકાં ફળ તોડવા માંડ્યાં અને શુકલ લેશ્યાવાળાએ માત્ર નીચે પડેલાં ફળ વીણવા માંડ્યાં.
પહેલા ચાર ગુણસ્થાનમાં શુભ તથા અશુભ બંને પ્રકારની મળી છ છ લેસ્યા હોય છે. ૫, ૬, ૭ એ ત્રણ ગુણસ્થાનમાં પીત, પદ્મ અને શુક્લ એ ત્રણ શુભા લેણ્યા જ હોય છે. ૮ માંથી ૧૩ માં ગુણસ્થાન સુધી માત્ર એક શુકલ લેશ્યા હોય છે અને છેલ્લે ચૌદમું ગુણસ્થાન લેશ્યા રહિત છે.
૧. કૃષ્ણ લેશ્યા–રાગદ્વેષરૂપી ગ્રહવાળ, દુરાગ્રહી, દુષ્ટ સ્વભાવવાળ, અનંતાનુબંધી જાતિના તીવ્ર ક્રોધ, માન, માયા, લોભથી ગ્રાહ્ય છે. નિર્દય, પશ્ચાત્તાપ રહિત, મધમાંસાદિમાં લંપટ, ખરાબ આહારમાં અથવા લડાઈમાં સદા આસકત એવો મનુષ્ય કૃષ્ણ શ્યાયુક્ત હોય છે.
૨. નીલ શ્યા-ક્રોધી, માની, માયા, લોભી, રાગી, દ્વેષી, હિંસક, ક્રૂર, દુષ્ટ, ચેર, મૂર્ખ, અક્કા, સ્પર્ધા કરનાર, નિદ્રાળુ, કામી, મંદ, કર્યા અકૃત્યનો વિચાર ન કરનાર મહા મૂર્છા–મમતાવાળો અને મહા આરંભવાળો એવો નીલ લેફ્સાયુક્ત હોય છે.
૩ કપાત લેશ્યા–શક, ભય, મત્સર, અદેખાઈ પર નિંદામાં તપર સદા પિતાની પ્રશંસા કરે, કોઈ સ્તુતિ કરે તો બહુ રાજી થાય. લાભાલાભ તથા સ્વપરના ભેદને ન જાણતો મૂઢ, અહંકારરૂપી ગ્રહથી યુક્ત થઈને સર્વ ક્રિયા કરનાર; કોઈ પ્રશંસા કરે તો ઘણું આપી દીએ, લડાઈમાં મરવા પણ તત્પર થાય અને પરના યશને નાશ કરનાર એવો કાપિત લેશ્યાવાળો હોય છે.
૪. પીતપલેશ્યા (તેજો લેશ્યા)-સમદષ્ટિ, ઈષ રહિત, હિતાહિતને ભેદ વિચારનાર, ઉદાર અને વિચક્ષણ એટલે ચતુર એવો પીત વેશ્યાવાળો મોટા મનવાળો હોય છે."
