________________
[૪૧૦)
શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
૩ વનસ્પત્યાહારમાં અગત્યનો ભાગ ભજવાયા પહેલાં, જેમાં માંસાહાર છુટથી થતા હતા, અને તેને પ્રતિબંધ ન હતે.
૪ પ્રભુ મહાવીરે માંસાહાર કર્યો હતો.
૫ પ્રાચીન ટીકાકારે માંસ શબ્દનો અર્થ માંસ જ અને માછલી શબ્દનો અર્થ માછલી જ કરેલ છે.
૬ પ્રાચીન ટીકાકારે ભલે વનસ્પતિ અર્થે કર્યો હોય, છતાં પણ કોઇક પ્રાચીન ટીકાકારની ટીકામાંથી માંસ અર્થ મળી શકતું હોય તો તે જ અમે કાયમ રાખેલ છે.
પ્રથમ સારાંશને જવાબ જૈનદર્શન એ નિવૃત્તિપ્રધાન અજોડ દર્શન છે, જેનું અણુહારી પદ-એક્ષ-એ અવિસ્મરણીય લક્ષ્ય છે. આ દર્શન કદાપિ કોઈ પણ પ્રકારના આહારપ્રચારમાં અગ્ર ભાગ ભજવી શકે જ નહિ. પરંતુ જેઓ આહાર સિવાય રહી શક્તા નથી, તેઓ આહાર તો જરૂર લેશે. આ આહાર અવ્યવસ્થિત રીતે જે લેવાય તે મહાહિંસામય આહાર લઈ દુર્ગતિના ભાગી બની જાય, આવી પરિસ્થિતિમાં દુર્ગતિથી બચાવવા પૂરતું જણાવી શકે છે કે વનસ્પતિને નિરવલ આહાર મળી શકે છે, તેનાથી નિર્વાહ કરી આગળ વધશે નહિં. એવી જાતને ઉપદેશ જૈનધર્મે પિતાના ઉદય સમયે તો કર્યો નથી. એટલું જ નહિ પણ જોરશોરથી ચાલુ રાખેલ છે.
વર્તમાન શાસનમાં જૈનધર્મને ઉદયકાળ પરમાત્મા મહાવીરને સમય હતે. જ્યારે પ્રભુ મહાવીર, પ્રજ્ઞાસમુદ્ર ગણધર ભગવન્ત, ચેદ હજાર શ્રમણ, છત્રીસ હજાર શ્રમણીઓ, પ્રતિભાધારી આનન્દ પ્રમુખ શ્રમણોપાસકે અને સુલભા પ્રમુખ શ્રમણે પાસિકાઓ અનેક લક્ષ પ્રમાણમાં અસ્તિત્વ ધરાવતાં હતાં. એ સમયના આગમમાં ઉપર જણાવેલ ઉપદેશ અખૂટ ભર્યો હતો, જે વિધમાન આગમમાં સ્પષ્ટ જોઈ શકાય છે.
દ્વિતીય સારાંશનો જવાબ જનધર્મે પિતાના ઉદય સમયે જે ઉપદેશ વરસાવ્યો અને ગુચ્યો તેનાથી અધિક ઉપદેશ અઘાવદિ કોઈ પણ વરસાવવા કે ગુંથવા સમર્થ થયેલ નથી. કારણકે તીર્થકર દેવ જેવા જ્ઞાનદિવાકર દ્વાદશાંગીના ઉપદેશક હતા, અને સક્ષરસન્નિપાતી ગણધર ભગવન્ત જેવા શ્રુતકેવલી ગુંથનહાર હતા.
તૃતીય સારાંશને જવાબ-લેખકના અભિપ્રાય પ્રમાણે વનસ્પત્યાહારના પ્રચારમાં અગત્યનો ભાગ ભજવાયા પહેલાંને કાળ પ્રભુ મહાવીરથી માંડીને વિવાદગ્રસ્ત પાઠોના આદા ટીકાકાર સુધીને સહેજે કહી શકાય. આ કાળમાં જેનોમાં માંસાહાર છુટથી થતો હતો, અને પ્રતિબંધ ન હતો આવું જે લખવું યા સૂચવવું તે નિબિડ અજ્ઞતાને આભારી છે. પ્રભુ મહાવીરના કૈવલ્ય જીવનથી જીવ દશામાં વર્તતા, તે કાલ સુધીના કાણુગાદિ અનેક આગમોમાં માંસાહારને પુનઃ પુનઃ ધિક્કારી નરકાદિ ઘોર દુઃખના સાધન તરીકે વર્ણવેલ છે. આ હકીકત વિદ્યમાન આગમમાંથી દીવા જેવી જોઈ શકાય તેમ છે.
ચતુર્થ સારાંશને જવાબ–ભગવાન મહાવીર કે જેઓ ધીર, વીર, ગબ્બીર, દયાના સાગર, ઘેર તપસ્વી, નિડર અને અનેક નિરવઘ ઔષધના જ્ઞાતા હતા. અને ધર્મને માટે કોઈની પણ પરવા ન રાખતા, તેઓ માંસાહાર કરી શકે જ નહિ અને કરેલ પણ નથી. આ વિષયમાં લેખકને પણ એક જ પાઠ મળેલ છે, વધારે મળી શકવાના