________________
પુરાણોની પોથી સાથે હાજર થયેલા પુરોહિતોને રાણા વિક્રમસિંહે પૂછ્યું : કોઈના પ્રાણહરણના પાપનું પ્રાયશ્ચિત શું હોઈ શકે? શેહ કે શરમ રાખ્યા વિના વેદ-પુરાણની સાખે પ્રાયશ્ચિત બતાવજો. મેં આજે હત્યાનું પાપ બાંધ્યું છે ! એક પારેવાના મેં પ્રાણ લૂંટી લીધા છે.
પુરોહિતો રાજાજ્ઞા સાંભળીને સન્ન થઈ ગયા. પ્રાણહરણના પાપના પ્રાયશ્ચિત તરીકે વેદ-પુરાણોમાં ધગધગતો સીસાનો રસ પીવાની આજ્ઞા હતી. આ સત્યને જાહેર કરીને રાજાના જીવનની જાજમ સંકેલવામાં નિમિત્ત કેમ બનાય ? પણ અંતે જ્યારે રાજાએ તલવાર તાણીને પ્રાયશ્ચિત પૂછ્યું ત્યારે પુરોહિતોએ વેદ-પુરાણની પોથી જ રાજાની સામે ખુલ્લી મૂકી દીધી. પુરાણનું એ પ્રાયશ્ચિત શિરસાવંદ્ય કરતા રાજાએ પ્રજાને કહ્યું : “જીવો અને જીવવા દો” આ સંસ્કૃતિ-સંદેશથીય આગળનો “મરીને પણ જીવવા દો'નો સંદેશ જાળવવા મરી ફીટજો, ફના થઈ જજો અને કર્તવ્યની વેદી પર વધેરાઈ જજો !!!
પ્રજાના મુશળધાર આંસુ રાજાને પીગળાવી ન શક્યા. ધગધગતો સીસાનો રસ સરબતની જેમ એઓ ગટગટાવી ગયા ! સીસાનો ઉકળતો રસ પી જઈને પ્રાયશ્ચિત અદા કરવાનું પરાક્રમ અને પાપ પ્રત્યેની પારાવાર ભીતિ દાખવી જનારા રાજા વિક્રમસિંહના વંશજો ત્યારથી સીસોદિયા કહેવાયા !
પાપના અંશ તરફ તીવ્ર તકેદારી રાખનારા વંશને મળેલા સીસોદિયાઆ નામ પાછળ સંતાયેલો સંસ્કૃતિ-સમર્પણનો આ ઈતિહાસ કેટલો રમ્ય અને રોમાંચક છે ! આવા ઈતિહાસને કથની જ નહિ, કરણીની કલમે કંડારી જનારા વિક્રમ જેવા સિંહો, જ્યારે ફરીથી સંસ્કૃતિનો સંદેશ લઈને પુનરાવતાર પામશે, ત્યારના ઘડીપળ, વિકૃતિના યુગોના યુગને ભૂંસી નાખીને, ભારતને એની પોતાની ભાતીગળ ભવ્યતાનો ભેરો કરાવી આપવાનું સોણલું સાચું સાબિત નહિ કરાવી શકે તુ ?
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૫
–
૭૭
