________________
૬૭
આધારતા આપવાના ગુણ જાણવા. અહીંયા એટલું વિશેષે ખાસ સમજવુ' જરૂરી છે કે આકાશાસ્તિકાય દ્રવ્ય પેાતાના અગુરૂ-લઘુ ગુણ વડે એક જ આકાશ પ્રદેશમાં તે ચારે બ્યાને આધાર આપે છે અને તે ચારે દ્રબ્યા પાતપેાતાના અગુરૂ-લઘુ પરિણામની વિવિધતા વડે જરૂરી આકાશક્ષેત્રને અવગાહે છે એમ જાણવુ
(૬) કાળ–દ્રવ્ય –મુખ્યપણે તે ઉપર જણાવેલા પંચા સ્તિકાયના, પર્યંચામાં ઉપચાર કરવારૂપે ઉપચરિત દ્રવ્ય છે, એટલે કે તે પાંચે દ્રવ્યેાની વિવિધ વર્તનાને, ભૂત,–ભાવિ અને વમાન રૂપે જણાવવા રૂપ લક્ષણવાળું છે. શ્રી લગવતીજી સૂત્રમાં જીવ દ્રવ્યની વનાને જીવકાળ અને અજીવ દૃચૈાની વનાને અજીવકાળ કહ્યો છે, તે માટે કાળ દ્રવ્ય તે પચાસ્તિકાયની વર્તનામાં ઉપચાર કરવારૂપ લક્ષણુવાળુ ઉપચરિતદ્રવ્ય જાણવુ.
ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે છ એ દ્રવ્ય પાત-પાતાના સ્વ સ્વગુણોમાં સદાકાળ એટલે અનાદિ–અનંત અને નિર'તર પણે પરિણામ પામ્યા જ કરે છે, તેમ છતાં તેમાંના જીવ દ્રબ્યાનું અને પુદ્ગલ દ્રવ્યેાનુ, જે વ્યવહારથી-પરપરિણામીપણું છે તેનું સ્વરૂપ નીચે મુજબ જાણવુ'. સ સંસારીજીવાને ક્રમ સચાગે અનાદિથી પરભાવ-પરિણામીપણુ` છે. એટલે કે સંસારીજીવાને જે મિથ્યાત્વ, અવિરતિ કષાય અને ચાગ પરિણામન ભાવેા છે. તે તેનું પર-પરિણામી પશુ જાણવુ'. હવે પુદ્ગલ દ્રવ્યને સ્વપર-પરિણમનપણુ કેવી
