________________
સત્-અસત્
જગતની સમસ્ત વસ્તુઓ સ્વરૂપે સત છે, અને પર રૂપે અસત્ છે, આ માટે દરેક પદાર્થને દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની ચોલગી વડે અવશ્ય જાણવા જરૂરી છે. જેમકે (૧) દ્રવ્યત્ત્વ સ્વરૂપે ઘટ તે ઘટ છે, પરંતુ પટ નથી, તેમજ ૫ટ તે પટ છે પરંતુ ઘટ નથી.
(૨) ક્ષેત્રત્વ સ્વરૂપે જે પદ્યાર્થીનુ જે ક્ષેત્રમાં સતપણુ છે તે પટ્ટાનુ તેથી અન્ય ક્ષેત્રમાં અસત્ પણુ' છે.
(૩) કાળ—પરિણામે, જે પદાર્થ જે સમયે જે પરિામવાળા છે, તેથી અન્ય સમયે તે પરિણામે અસત્ પરિણામવાળા છે.
(૪) ભાવસ્વરૂપે : દરેક પદાથ જે કાળે જે ભાવે સત છે, તે પદાર્થ તે કાળે અન્યભાવે અસત્ છે.
ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, અને ભાવના સ્વરૂપના ભેદથી ( ભંગથી ) તેમજ નિશ્ચય સ્વરૂપ અને વ્યવહાર સ્વરૂપના ભેદથી પ્રત્યેક વસ્તુના સતુ-અસતપણાનું સ્વરૂપ ગીતા જાણી લેવું, આથી સ્પષ્ટ સમજાશે કે કાર્યપણુ પદાથ એકાંતે સત પણ નથી તેમજ એકાંતે અસત પશુ નથી પરંતુ પ્રત્યેક પદાર્થ સ્વગુણ પર્યાય વર્ડ. સંત છે અને પર-ગુણ-પર્યાંય વધુ અસત્
-ગુરૂ-ભગવંત ૨
