________________
૨૬૯
ઊંટ બંસરી વગાડે, કાનથી જુએ અને આંખથી સાંભળે વગેરે કલ્પનાઓથી વિચિત્રતા અને આશ્ચર્ય ઉત્પન્ન થાય છે, પણ આવી કલ્પનાઓનું સાચું રહસ્ય, ગૂઢાર્થ જાણીએ ત્યારે અપરંપાર આનંદ થાય છે. હરિયાળી પ્રકારની કાવ્ય રચનામાં વિચિત્રતા એ નોંધપાત્ર લક્ષણ છે.
આત્માને ઉદ્દેશીને ઉપદેશાત્મક નિરૂપણ જોવા મળે છે.
ચેતન ચેતો ચતુર અબોલા, સૂતા જાગો રે, મારા નણદના વીરા, દ્વારા ઉપદેશનું સૂચન થાય છે.
જ્ઞાનગર્ભિત “હવ્યંજનનો હાહાકાર અને હર્ષ
હર્ષ મુનિ કલ્યાણપ્રભવિજયજીએ કલ્યાણ કૌતુક કણિકામાં ‘હ વિશેનો કટાક્ષયુક્ત પરિચય આપીને હરિયાળી વિશેનો સંદર્ભ દર્શાવ્યો છે. “હ થી શરૂ થતી હરિયાળીમાં પણ કૌતુક છે.
જ્ઞાનગર્ભિત “હ” વ્યંજનનો હાહાકાર અને હર્ષ વિદ્યાભ્યાસના પ્રથમ પગથીયામાં મૂળ પાયારૂપ મૂળાક્ષરો અને બારાક્ષરીની પંક્તિમાં બત્રીશ વ્યંજન આવે છે, તે માંહેલો છેલ્લો વ્યંજન જે મહાપ્રાણ “હ” છે, તે એક સમયે પંડિતોની મહાસભામાં પોકાર (હાહાકાર) કરવા લાગ્યો કે વ્યંજનમાં મારો છેલ્લો નંબર રાખ્યો છે તેથી હું ઘણો જ દીલગીર છું, કારણ કે મારાથી નાના વ્યંજનોને પણ મારાથી ઉપરની પંક્તિમાં ગોઠવીને મને અત્યન્ત અન્યાય આપ્યો છે, માટે એ બાબતમાં મારી અરજ એ છે કે તમો જગત પ્રસિધ્ધ દુનિયાના ડાહ્યા વિદ્વાનોએ મને અદલ ઇન્સાફ આપી ઉંચ પંક્તિમાં મૂકવા કૃપા કરવી, ત્યારે કવિઓએ તેને કુશળતાપૂર્વક ઊંડો વિચાર કરી જવાબ આપ્યો કે હે “હ' તું શા માટે આમ હાહાકાર ને હાયવોય કરે છે, તું શાન્ત ચિત્તે વિચાર કરીશ તો માલુમ પડશે કે જે છેલ્લો છે, તે જ ચિત્તે વિચાર કરીશ તો માલુમ પડશે કે જે
