________________
અડધો અંશ જો ખરેખર આવે તો નામ પૂરું રચાય.
આ એ સ્ત્રી(ના નામ)ની હરિયાળી છે કે જે તીર્થંકરના સંગવાળી છે અને જેણે પોતાનો હાથ ઝાલતાં જેઓ શરમાયા તેમની પાસે પોતાના મસ્તક ઉપર હાથ અદ્ધર ધરાવ્યો. - પ્
-
૨૦૯
૪
આ હરિયાળી સુરતમાં મેં - હીરાલાલે ‘ભૂપ’થી અધિક વિ. સં. ૨૦૦૦ ના આસો માસના શુક્લ પક્ષની ત્રીજે રચી. - ૬
ઉકેલ - આ હરિયાળી દ્વારા ‘રાજીમતી’ નામ એ ગૂંથ્યુ છે. ય, ર, સ્ અને વ્ એ ચાર અર્ધસ્વરો યાને અંતઃસ્થો છે. એમાંના ‘ર્’ને ઊંધો દંડો અર્થાત્ કાનો જોડતાં ‘રા’ બને છે. ઉષ્માક્ષરો ચાર છેઃ શ્, પ્, સ્ અને હ્. એ પૈકી ‘શ’ અને ‘સ’ એ બે અક્ષરો ‘રા'માંથી ઉત્પન્ન થઇ શકે તેવા છે. એ હિસાબે ‘રા’ને આ બેનો જનક કહ્યો છે આ ‘રા’ પ્રસ્તુત નામનો આધ અક્ષર છે. - ૧.
-વર્ગ ચ-વર્ગ, ટૂ-વર્ગ, ત્-વર્ગ અને પ્-વર્ગ એ પાંચ વર્ગો પૈકી ચૂ -વર્ગનો મધ્ય અક્ષર તે ‘જુ' છે. એની જ, જા, જિ, જી ઇત્યાદિ બારાખડી છે, અને તેમાં જા, જી, જે, જો ઇત્યાદિ અર્થવાચક છે. આ પૈકી ‘જી’ એ વિનયનો બોધ કરાવે છે. એનાથી ‘રા’ નામનો મુખી રાજી થાય છે અને તેમા થતાં ‘રાજી’ એટલો નામનો અંશ સર્જાય છે. - ૨
ન, ના, મ અને મા એ નિષેધવાચક શબ્દો છે. એમાંના એક અક્ષરવાળા બે શબ્દ છે : ન અને મ. ‘ન'માંથી ‘મ' બને છે એ હિસાબે ‘મ’ એ ‘ન’નો પુત્ર ગણાય. એ ‘મ’ પ્રસ્તુત નામનો એક અંશ છે. - ૩.
બાણના તીર, શ૨ ઈત્યાદિ પર્યાયો છે. તેમાં વાગ્યુ તો તીર, નહિ તો તુક્કો’’ એ કહેવતમાં બાણના એક પર્યાયરૂપ ‘તીર’ શબ્દ વપરાયો છે. એનો અડધો અંશ-આદ્ય અડધો ભાગ તે ‘તી’ છે. એ જોડાતાં ‘રાજીમતી’ નામ બને છે. - ૪.
