________________
૧૪૩
મેરૂપર્વત હાથી ચઢીયો કીડીની કુંકે હેઠે પડીયો, કીડીના દરમાં હાથી પેઠો, રત્ન કહે મેં અચરિજ દીઠો. મારા સૂકા સરોવર હંસજ માલે પર્વત ઊઠીને ગગને ચાલે, શિવ સુંદરી કહે વેલ ધડુકે, સાયર તરતાં ઝાઝતે અટકે. દાવા પંડિત એહના અર્થજ કહેજો, નહીંતો બહુશ્રુત ચરણે રહેજો, શ્રી શુભવીરનું શાસન પામી ખાધાપીધાની ન કરો ખામી. જા
પંડિત વીરવિજયજી સ્વાધ્યાય ગ્રંથ – પા. ૧૯૮ કવિ પંડિત વીરવિજયજીની હરિયાળીનું વિવેચન જયંત કોઠારીએ પંડિત વીરવિજયજી સ્વાધ્યાય ગ્રંથમાં પ્રગટ કર્યું છે. તેમાંથી હરિયાળી વિશે કેટલાક વિચારો પ્રાપ્ત થાય છે.
- વજસ્વામીની ગહ્લી-હરિયાળી – કુલડાં એવા શીર્ષકથી કવિની કૃતિ પ્રસિદ્ધ છે. “સખી રે મેં તો કૌતુક દીઠું રે સાધુ સરોવર ઝીલતા રે એ પતિ દ્વારા ગુરુ મહિમા દર્શાવતી ગર્ફલી હોય એમ લાગે છે. તેમાં ગહુલી, હાલરડું અને પ્રહેલિકા ત્રણેનો સમન્વય થયો છે. કવિની અવળવાણી એક નવીજ કાવ્યસૃષ્ટિમાં સહેલગાહ કરાવે છે. વજસ્વામીની બાલ્યાવસ્થા, સાધ્વીજીના ઉપાશ્રયમાં શ્રાવિકાઓની દેખરેખ હેઠળ લાલન પાલન, આઠ વર્ષની વયે દીક્ષા અને સાધ્વીમુખેથી શ્રવણ દ્વારા ૧૧ અંગ સુધીનો અભ્યાસ જેવી આશ્ચર્યકારક માહિતી પ્રાપ્ત થાય છે. વજસ્વામીના જીવનને અનુલક્ષીને ઉખાણાં - અવળવાણીમાં ગર્ભિત રૂપકો હોય છે તેને ખોલવા માટે કોઈને કોઈ ચાવીની જરૂર હોય છે. વ્યવહાર જીવનના અનુભવો અને આધ્યાત્મિક સંદર્ભોથી અવળવાણનું રહસ્ય સમજી શકાય છે.
