________________
૧૦૫
મૂળ નથી કે જેના પર એનું ચણતર થયું હોય. આત્મા અનાદિ અનંત કાળથી છે. આત્મા સ્વયં ફૂલે ફાલે છે. પોતાના વિકાસ માટે અન્ય કોઈનો આધાર રાખતો નથી.
વૃક્ષનો અમર રસ તો વૃક્ષમાં જ હોય પણ ચેતનરાજનો અમર રસ તો આકાશમાં લાગેલો છે. ચેતનરાજનો સારો રસ એના મૂળ સ્વરૂપમાં રહેલો છે. એની સાચી સ્થિરતા અનંત ચારિત્ર રમણતામાં છે કે જે ચૌદ૨ાજલોકના છેડે છે. આવું અજબ વાતોથી ભરેલું વૃક્ષ ચેતનદેવ છે. એના ક્રમ, ભાવો, ધમો, વિચારીએ ત્યારે એ ગમે તેટલો ફૂલેફાલે તો અંતે તે એક અવિભાજ્ય અને સ્વતંત્ર રીતે જે આ પદનો નિવેડો કરી જાણે તે ખરેખર યોગી છે. એના મન વચન અને કાયાના યોગમાં એક્તા આવી છે. એ સ્વ-૫૨ને ઓળખી ગયો છે.
અને તે મારો તો શું આખી દુનિયાનો ગુરુ છે.
ચેતનરાજ ગમેતેટલી ક્રિયા, જપ, તપ, ધ્યાન કરે પણ એનું અમૃત સંસારના પૌદલિક સુખમાં રસ લાગેલો હોય તો એ સાચો તરૂવર થતો નથી. એની આખી તાલાવેલી એ અમૃતને સ્વાધીન કરવાની છે અને એ દશા પ્રાપ્ત થાય ત્યારે જ એના મૂળ સ્વરૂપે પ્રગટે છે. ul
એક ઝાડ પર બે પક્ષી બેઠાં છે. એમાંનો એક ગુરુ અને એક ચેલો છે. ચેલાજીએ તો આખી દુનિયાને વીણી વીણીને ખાવા માંડી છે અને ગુરુ મહારાજ તો આખો વખત રમત રમી રહ્યા છે.
કવિએ ગુરુ ચેલા દ્વારા વિચિત્ર વાત જણાવી છે. એક જ ઝાડ પર બે પંખી છે એક પંખી દોરનાર ગુરુ છે અને દોરવણી સ્વીકારનાર ચેલો છે. તરૂવર તો ચેતનરાજ છે. વ્યવહારમાં રમત ૨મતો જીવાત્મા એ ચેલો છે (સંસારી જીવ) ગુરુ એટલે સંસારથી વિરકત આત્મા. એટલે કે અંતરાત્મા અને બહિરાત્મા એમ ગુરુ-ચેલો છે. સંસારી આત્માના પરિણામ કેવાં હોય, રખડપટ્ટી કેવી હોય તે વિશે ઉપમિતિભવપ્રપંચ કથામાં
