________________
૨૬૮
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ કિયાને “અમૃતક્રિયાનુષ્ઠાન” કહેવાય છે. આ “અમૃતાનુષ્ઠાન” તે શુધ્ધચંદનની સુગંધ જેવા સહજ-સ્વાભાવિક એવા ભાવધર્મથી યુક્ત હોઈ તે કર્તવ્ય અને આદરણીય છે.
અનુષ્ઠાનના આ પાંચ પ્રકારો પૈકી પ્રથમના બે પ્રકારમાં અશુદ્ધ ઉપયોગ છે. ત્રીજા પ્રકારમાં તે અનુષ્ઠાન અંગે કઈ લક્ષ્ય કે ઉપગ જ નથી. દેખાદેખીથી માત્ર લેકસંજ્ઞાએ જ થાય છે. જેથી પ્રકારમાં તન્મયતારૂપ પરિણામ અને વિધિ શુદ્ધતાની ન્યૂનતા છે. તન્મયતા તેને જ કહેવાય કે કિયાના સૂત્રોમાં જે કંઈ બોલાય, તે બોલતાં રોમરાજી વિકસ્વર થાય. બધા વિચારની છાયા, આત્મા પર પડે. એક એક શબ્દ હદયને ભેદીને નીકળે. અર્થાત્ ચૈત્યવંદન કરવા ટાઈમે જકિંચિ શું? નમુથુણું શું ! જાવંતિ શું ? એ બધાને વિચાર–ખ્યાલ-ઉપગ હવે જોઈએ. જયવિયરાયમાં પ્રભુ પાસે કઈ જાતની પ્રાર્થના કરીએ છીએ, તેને ખ્યાલ હ. જોઈએ. દેવવંદનના બાર અધિકારમાં જે જે અધિકારને યોગ્ય સૂત્રની ગાથાઓ બેલાતી હોય, તે બોલવા ટાઈમે તે અધિકારને અનુરૂપ શરીરની મુદ્રાઓ બની રહેવી જોઈએ. એવી રીતે સામાયિક, પ્રતિકમણ આદિ દરેક આવશ્યક ક્રિયામાં અને અન્ય કેઈપણ પ્રકારના બાહ્ય અનુષ્ઠાનમાં તન્મયતા હિય તે જ તે કિયા, અમૃતાનુષ્ઠાનરૂપે બની રહી, ભાવધર્મની પ્રાપ્તિદ્વારા આત્માના અનંત ચતુષ્કાદિ ગુણોનું પ્રગટીકરણ કરનાર થઈ શકે છે.
અહિં શુદ્ધ ભાવસ્વરૂપ શુધ્ધ પગવાળી અને સંસા
