________________
૨૫૫
સદનુષ્ઠાનની પારમાર્થિક આરાધના જ્ઞાનરૂપી પ્રજાને જોઈ-જાણી શકતું નથી. તેથી જ મૂઢમતી માનવી, જ્ઞાનામૃતને ત્યાગ કરી સાંસારિક સંગમાં અને ઇઢિયાર્થમાં રાગાતુર થાય છે. તેવી આસક્તિ તેઓના વિવેકને નાશ અને સમાધિનું હરણ કરે છે.
આવી દશામાં જીવને ભાન નથી રહેતું કે માંગેલાના માલીક થવાય નહીં. કંચન-કામિની-કુટુંબ-કાયા, એ સર્વે સંગિક-માંગીને લાવેલી ચીજ છે. આત્માની ચીજ નથી. માંગીને લાવેલી ચીજ કાયમ આપણી ન રહે, તેમાં આશ્ચર્ય શું? પિતાની ચીજ હોય તે જ સાથે રહે. શરીરકુટુંબ આયુષ્ય-મન-વચન-લક્ષમી–સાહ્યબી, એ બધુંય ચાલ્યું જાય, તે પણ જેમાં ન્યૂનતા આવે નહીં, તેજ ચીજ પિતાની કહેવાય. જેને સંસર્ગ કદાપી છૂટે જ નહીં. આવી વસ્તુને ઓળખનારે જ પોતાની ચીજ ઓળખી કહેવાય. આવી સ્વચીજના પૂર્ણભેગવટાને મેક્ષનું સુખ કહેવાય.
સ્વચીજની સમજ, જીવને આવી જાય અને સ્વના સુખને માટે એગ્ય પ્રયત્નમાં પ્રયત્નશીલ બની રહેવાય, તો કમે કરીને રાગ-દ્વેષ અને મેહથી આત્મા, સર્વથા અને સદાના માટે મુક્ત બની, શુદ્ધસ્વરૂપી આત્મદશાની પ્રાપ્તિરૂપ મેક્ષના સુખને વરી શકે છે. અહિં નથી શરીર, નથી મરણ. કેવળ એકાકી આત્મા જ શુદ્ધસ્વરૂપે વર્તે છે. અને શાશ્વતપણે ટકી રહે છે. આવી શુદ્ધસ્વરૂપી આત્મદશામાં જીવને આત્મા સિવાય કોઈપણ વસ્તુની અપેક્ષા બિલકુલ રહેતી જ નથી. પછી તેને આત્મા સિવાય અન્ય કોઈપણ પદાર્થ ઉપર સુખને
