________________
ભૌતિકદ્રષ્ટિ અને આધ્યાત્મિકદ્રષ્ટિ
૧૫૫. વાળી ચીજ નથી. એ હકીકતને સંસિ હોવા છતાં પણ ભૌતિક દ્રષ્ટિવંત છવ સમજી શકતું નથી. એટલે જ જ્ઞાન, આનંદ અને શક્તિને કેઈ બાહ્યવસ્તુના સંગદ્વારા જ મેળવવાને પ્રયત્ન કરવાના ચિંતનવાળે અહર્નિશ બની રહે, છે. તેઓ માત્ર બુદ્ધિના વિકાસમાં જ જ્ઞાન, ઈન્દ્રિયેના વિષયેની અનુકુળતામાં જ આનંદ, અને શારીરિક બળમાં જ શક્તિ માને છે. આ રીતની બ્રામિક માન્યતાથી જ તે દુઃખી થાય છે. જેથી ભૌતિક દ્રષ્ટિમાં સુખપ્રાપ્તિની માન્યતા અને પ્રયત્ન વિપરીત હોવાથી ભૌતિકદ્રષ્ટિવંત જીવની ભૂતવર્તમાન અને ભવિષ્ય અંગેની વિચારણા તે જીવેને વાસ્તવિક સુખ પ્રાપ્તિને હેતુ નહિ બની શકવાના કારણે તેમના સંક્ષિપણાની કિંમત, જ્ઞાની પુરૂષની દ્રષ્ટિએ છે જ નહિ, | મારા સ્વાભાવિક-આત્મિક ચિતન્ય, આનંદ અને શક્તિને વિકાસ તે મારી ભૂતકાળની કઈ ભૂલના કારણે કાઈ ગયે છે, વર્તમાન કાળે મારી સમજ અને પ્રવૃત્તિ મારા આ ચૈતન્યઆનંદ અને શક્તિ સ્વરૂપ ગુણોની શોધક છે કે વિકસીત કરનાર છે, ભવિષ્યમાં મારા તે ગુણોની સંપૂર્ણ પ્રગટતા માટે મારે કેવી રીતે સાવચેત બની રહી પ્રયત્ન કરે જેઈએ, કેણે બતાવેલ માર્ગ પ્રમાણે ચાલવું જોઈએ, મારા આ ગુણનું વાસ્તવિક રીતે રોધક તત્વ કયું છે, આ બધી ચિંતવના કરનારનું જ સંઝિપણું સાર્થક છે. જેનશાસ્ત્રમાં આ રીતના ચિંતવનને ધર્મધ્યાન અને તેની વિપરીત રીતે એટલે અજ્ઞાનને ચિંતવનને આ
