________________
૧૦૬
જૈન દર્શનમાં ઉપયોગ સરખી જ હેઈ શકતી નથી. વળી સર્વ જીવોમાં કે એકના એક જીવને પણ સદાના માટે એકસરખી વૃત્તિ રહેવા પામતી જ નથી. જે વસ્તુ અંગે એક વખત રાગ હોય તે પ્રત્યે અન્ય સમયે દ્વેષ પણ વર્તવાનું બની શકે છે. વળી એક જ સમયે એક જીવને જે વસ્તુ અંગે રાગ વર્તતે હોય, તે જ વસ્તુ અંગે અન્ય જીવને દ્વેષ પણ વસે, એવુંય બને છે. જેથી જે વસ્તુ અંગે જેને જેવી ગાઢ વૃત્તિ હોય, તે વસ્તુના સંગમાં કે તેની સ્મૃતિમાં તેને તે તે રીતની વૃત્તિનો ઉપગ વધુ ટકી શકે છે.
નાટક સીનેમા જેવા ટાઈમે તેની વધુ રૂચિવાળે. મનુષ્ય, તે જોવામાં એક્તાન બની રહે છે. તેમાં દીર્ઘ ટાઈમ વ્યતીત થાય તે પણ તેને ઘણે એ છે ટાઈમ વ્યતીત થવાનું અનુભવાય છે. તે ટાઈમે તેને ઊપગ તેમાં જ સ્થિર બની રહે છે. તેના ઉપયોગ અંગે અસ્થિરતાની તેને ફરીયાદ હતી જ નથી. તેવી રીતે દુશ્મનને પ્રતિકુળ-હાનિકારક પ્રવૃત્તિમાં કે ચિંતવનમાં તેના તે રીતના ઉપયોગમાં જરા પણ ખલેલ આવતી નથી. ત્યાં તેની પરીસ્થિતિ ઉપર મુજબ જ હોય છે. આ રીતના સંગમાં તેને મનને સ્થિર બનાવી. રાખવાને જરા પણ પ્રયત્ન કરવો પડતો નથી. ઓટોમેટિક તેનું મન સ્થિર બની રહે છે. એવી રીતે ઇન્દ્રિયેને અનુકુળ કે પ્રતિકુળ સર્વ વિષયે અંગે પણ સમજી લેવું.
મનની આવી એકાગ્ર વૃત્તિ કેઈને શીખવવી પડતી.
