Page Text
________________
કાળી વછનાગ. ]
કાળી વછનાગ, મહા ઝેરીલા અને ટુખીલા માણસને વિષે ખેાલતાં વપરાય છે. કાળુ કર, ખસ; ચલ; નિકળ; જતા રહે; દીસ્તા રહે; ભાગી જા; સૂઝતું કર. (તિરસ્કારમાં. )
“ આવતાં તું પાસ મારી, કેમ લજવાતા નથી;
જા જા મારી પાસથી, તું કાળુ કર ત્યાં થકી.
કવિ નર્મદ,
કાળું કરવું, કલંકિત કરવું. કાળુ કુતરૂ એ ભાવ નથી પૂછતુ, કુતરા જેવું કાઈ હલકુ પ્રાણી પણ ગણના કે દરકાર કરતું નથી. “ એનું તે કાઈ કાળું કુતરૂંએ ભાવ પૂછ્યું નથી. એને તે શાને મેટા ભા કરીને તમે થાપ્યા છે.?”
કાળુ ગારૂ ( આ દુનિયાંની બે બાજુએ છે. તેમાંનું એક પાસું ખળપ્રપંચ, કાવતરાં, વિશ્વાસધાત, હરામખારી, અસત્યતા, ક્રુરતા વગેરે દુરાચરણના કાજળ–મેરો કરીને કાળુ છે અને ખીજાં પાસું કે જે આગલા કાળા પાસાને મુકાબલે ઘણુંજ વિષમ રીતે ન્હાનું અને તે પણ જેમ ગ્રહણને વિષે ચંદ્રના બિંબનેા મોટા ભાગ ખગ્રાસ થઇને
[ હિંગલાણે ચઢવુ.
કાઈ કાળું ગારૂં કહે તે વખ ખાઈ મ રવું પડે.
( ૮ )
¢¢
સસભામાખ્યાન.
અમને આશા તમતણી છે, અમે તમારાં છેરું;
લાજ લાગે વૃદ્ધને, કાઈ કહેશે કાળુ' ગારૂં ’
ܕܐ
ઓખાહરણ.
( વિશેષે નઠારા ભાવમાંજ વપરાય છે. ) કાળુ પહેરવુ, ( સ્ત્રીઓએ શાકમાં ), શે।કની નિશાનીમાં કાળા પાશાક પહેરવા. કાળે પાણીએ કાઢવું, સમુદ્રપાર કરવું;
દેશનિકાલ કરવું. ( ગુન્હેગારને ) “ જેમને કાળેપાણીએ એટલે દરિયાપાર મેકલ્યા તેમને આામાન એટમાં પૂર્યા, ” ભરતખંડના ઇતિહાસ.
કાળે પાણીએ ચઢવુ, ગુન્હેગારે દેશપાર થવું; દિરયા ઓળંગી ખીજે દેશ જઈ જીવતા સુધી ત્યાંજ રહેવું. કાળા ચાંલ્લા, બટ્ટે-કલ ંક; બદનામી; અપ જશ; કાળી ટીલી;
tr
પરાધીનપણાને કાળા ચાંલા કપાળે, છે હજાર વર્ષ થયાં ચાંટયા તે
'*
કુણુ ટાળે બાળલગ્નબત્રીશી.
કંકણાકાર માલૂમ પડે છે તેમ માત્ર એક
ક્રાળા ચાર, કાળાં કર્મ કરનાર; કુકર્માં; દુ; છૂપી રીતે અધાર કર્મ કરવાવાળા.
ઝાંખી રેખા જેટલું જ માલૂમ પડતું ધર્મ, નીતિ, પરમાર્થ–પ્રેમ–ધ્યા-સત્યતા વગેરે સુદાચરણના સહેજ આભાસથી ઉજળુ–ગારૂંછે
66
કાળા ચારના કાઢી લાવીને પણ હું તેનાં નાણાં આપવા શક્તિ ધરાવું છું. ”
તે જવલ્લેજ–કાઈકાઈ પ્રસંગે ઉંડી તથા શા- કાળા ડાઘ, કલક; અપયશ, લાંછન; ;
ધક દૃષ્ટિએ જોતાં એમાલૂમ રીતે જણાય છે. કાળા પાસામાં રહેવાથી કાળા રંગ અને ઉજળા પાસામાં રહેવાથી ઉજળા પાશ લાગે છે. તે ઉપરથી) સદાચરણી વા દુરાચરણી; સારૂં વા માઠું.
માન–પ્રતિષ્ઠાની હાનિ; નઠારૂં કામ કીધાથી થતી આબરૂ ( ફીટે નહિ એવી. ) “ શૃંગાર ને વ્યભિચાર કરી દયારામે - કાની નીતિમાં બગાડ કર્યા છે અને પા તાના નામને કાળા ડાધ લગાડ્યા છે. ”
tr
નાગરિકા–સપ્તિ, આપણાથી એવું થાય?
નર્મગદ્ય.
આપણું કાણુ માબાપના છોરૂં કહેવાઈએ ! કિંગલાને ચઢવું, હરખમાં આવી જવું.
| SR No. | 023264 |
| Book Title | Rudhi Prayog Kosh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhogilal Bhikhabhai Gandhi |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society |
| Publication Year | 1898 |
| Total Pages | 378 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 29 MB |