Rudhi Prayog Kosh

SR No.: 023264
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhogilal Bhikhabhai Gandhi
Publisher: Gujarat Varnacular Society
Publication Year: 1898
Total Pages: 378
Language: Gujarati
Classification: Dictionary
File Size: 29 MB

Page 43

ઊંચી આંખે કરાવવી. ]
(319)
[ ઊંચું મન,
આંખ ઠેરવીને સામું જોઇ શકાતું નથી ઊંચુ જોવા પામતા નથી, ( ધણું શરમાઇ એટલા બધા મ વાડ છે.
જવાથી કે જરાપણ વિસામા ન લેવાય એવા અતિશય કામની મારામારીમાં.) “ભાઇતા હવે ઊંચુ એ જોતા નથી,” એ ગર્વિષ્ટપણામાં.
ઊંચુ થવુ, (દિલ, મન. ) નાખુશ થવું; એદિલ થવું; દિલ ન લાગવું; ધ્યાન જતું રહેવું; નાઉમેદી થવી.
૨. સામે થવા હિંમત ધરવી. ઊંચી આખા કરાવવી, આપેલી આશા અધિરાઇ ઉપજે એવી રીતે લંબાવવી; વહાલાંએ વાટ જોવડાવવી; અધીરાઈની સાથે કાંઈ લાભ લેવા જીવ ઢાંપી રહે એમ કરવું. ઊંચી મૂછ રાખવી, ગર્વ ધરવા; ટેકરાખવા; નાદ રાખવા ( મરદામી બતાવવાનીઊંચું
ખાતર. )
“ તે પોતે પવિત્ર કુળના ફાંકા રાખી આપણાથી વાંકા હીંડે છે, ને ઊંચી મા રાખી આપણું અપમાન કરે છે, એ ખરેખર આપઘાત કરી મરવા સરખુ છે.
પ્રતાપનાટક.
ઊંચુ' આવવુ, સ્વભાવ-માત-ઈચ્છા-કર્મપદ્મિ-સ્થિતિ-મૂલ્ય વગેરેમાં સાધારણ બીજા કરતાં વિશેષ ચઢીઆતું થવું; મેટું થવું; કલ્યાણ થવું; જીદંગીતી ઊઁચી સ્થિતિએ પહેાંચવું.
સેા સે। જણની આગળ કાલાવાલા કરી દક્ષા માગી લાવેછે, તે પશુ કાંઇ ઊંચુ તે। આવ્યું નહિ.
'.
મિથ્યાભિમાત નાટક.
“ સધળી અનીતિએ એ થકી,
બહુ કરું તારા અપરાધ; ઊંચુ આવે કેમ માહ્યરું, અરે ફોગટ પાડું સાદ–પ્રભુ.” નર્મ કવિતા. ઊંચુ' ચઢવું, ઊઁચી પાયરીએ ચઢવું.
૨. ફુલાવું; મગરૂર થવું; ( વખાણથી ) આકાશમાં ચઢવુ પણ ખેલાય છે. ઉચુ ચઢાવવું એટલે ઊંચી સ્થિતિ-પએિ આણી મૂકવું અથવા કેાનાં વખાણ કરી ફુલાવવું.
નીચ માણસને ઊંચા ચઢાવવા એ માઢાંતે છેડ્યા કરતાં વધારે છે.
સરસ્વતીચંદ્ર.
નીચું કરવુ, વેરાતું ઠેકાણે કરવું; વેરખેરણ પડયું હાય તે ઠેકાણે કરી સાફસુફ કરવું.
ઊંચું નીચુ થવુ, તાલાવેલી થવી, આતુર થવું; જીવ તલપાપડ થવા; અધીરા થવું; તૈયાર થઈ રહેવું.
*
ખીજે દહાડે જ્યારે હું દરબારગઢમાં ગયા ત્યારે તેમની પાસે તે વાત કાઢવાને હું ઉંચા નીચે થઈ રહ્યા.
,,
અરેબિયનનાઈટ્સ,
• મિત્ર કાઇ પાસે નહીં, કહાવે કેાની સાથે કહાન; નીચા ઊંચા થઇને બેસે, સાંભરે રાધાનું ગાન, ”
કવિ દ્વારકાંદાસ. ઊંચું બેસવુ; કામ કરવાથી દૂર રહેવું. ૨. ( સ્ત્રીને ) રૂતુ આવવે. ઊંચું મન, અપ્રીતિ; કંટાળા · ઊંચે મને કાંઇ કામ થાય નહિ. '
*
હું નૃપથી અમે ન રીઝીએ, અમથી ન રીઝે રાય;
ઊચાં મન જેનાં થયાં, અરિ તે અતે થાય.
ܙܕ
પ્રેમરાય તે ચારૂમતિ.
૨. ઉદાર મન.
te
ઊંચે લાહીએ મરવું એજ સંતાપ ઊંચા જનને1;
જાડા જગતમાં દુર્લભ એ મેાક્ષ, નર્મદ ઊંચા મનને.
નર્મકવિતા.