________________
૭૫
આત્મવિજયનો માર્ગ ભાઈચારાની આ ભાવનાથી તમામ પ્રત્યે મૈત્રીભાવ અને કમભાગીઓ માટે ઉત્કૃષ્ટ કરુણા પેદા થાય છે. આ કરુણા કોઈની સાથે કોઈ પણ વ્યક્તિગત બંધન કે દયાભાવથી મુક્ત હોય છે. આ અનુભૂતિને પરિણામે આત્મા સ્વીકારે છે કે તમામ જીવો માટે મોક્ષ શક્ય છે. અન્ય આત્માઓને મોક્ષ તરફ જવામાં મૈત્રીભાવથી મદદ કરવાની નિઃસ્વાર્થ ઉત્સુકતા રહે છે. સકારાત્મક અહિંસાને કારણે તે શોષણખોર અને હાનિકારક વર્તનવ્યવહારનાં દૂષણો પારખી શકે છે. સકારાત્મક અહિંસાનું આ પાસું એ વિધાન ૪ બ નો વ્યાવહારિક ઉપયોગ છે. ચાર કષાયો પર અસરો
ચોથા ગુણસ્થાનકે પહોંચવા માટે સંયમ અને તપસ્યાઓ જરૂરી હોવાનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ ક્યાંય નથી. પરંતુ ગર્ભિત રીતે એવું માની લેવામાં આવે છે કે તે જરૂરી છે, કારણ કે ચોથા ગુણસ્થાનકે પહોંચવા માટે વ્યક્તિના ચારે કષાયો ચોથી કક્ષામાંથી ત્રીજી કક્ષાએ ઊતરવા જરૂરી છે, જે ગુપ્તિ સિવાય, સંયમ સિવાય હાંસલ કરવું શક્ય નથી. વળી, સકારાત્મક હિંસા આત્મસંયમ વિના શક્ય નથી.
પ્રથમ જાગૃતિથી એવા કેટલાક કાર્મણો દૂર થાય છે જે પરિણામ સ્વરૂપે મધ્યમ માત્રાના આત્મસંયમ તરફ દોરી જાય છે. અચાનક ગુસ્સો આવવો, પ્રપંચ કરવો, અભિમાનમાં બહેકી જવું, લોભના આવેશમાં આવવું વગેરે થતા નથી, અર્થાત્ આવા કિસ્સાઓમાં આત્મસંયમ જળવાઈ રહે છે. ઉપરાંત ચોથું ગુણસ્થાનક સંપન્ન થતાં સહિષ્ણુતા વધે છે અને ક્રોધ ઘટે છે, નમ્રતા વધે છે અને અભિમાન ઘટે છે, સરળતા વધે છે અને માયા ઘટે છે, સંતોષ વધે છે અને લોભ ઘટે છે. ૭.૪ ગુણસ્થાનક પાંચથી ગુણસ્થાનક અગિયાર
મુદ્દા ૭.૩ માં જોયા મુજબ જ્યારે વ્યક્તિની મિથ્યાષ્ટિને સ્થાને સમ્ય દર્શન આવે ત્યારે તે ચોથા ગુણસ્થાનકે ચઢે છે. પાંચમા ગુણસ્થાનકે વ્યક્તિ હજુ વધુ સંયમ કેળવવા પ્રયત્નશીલ બને છે. અર્થાત વ્યક્તિ વિવિધ સંકલ્પો કરે છે, વ્રતો પાળે છે જેનાથી તે દેશવિરતિ તરફ જાય છે. છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે પૂર્ણ સંયમ હાંસલ થાય છે.
