________________
૬. કાશ્મણોનું અંતિમ શોષણ
(વિધાન ૪ બ) વિધાન ૪ બ : પોતાના પ્રત્યે કે અન્યને પ્રત્યે આચરાતી હિંસા, નવું
અતિભારે કાર્મિક દ્રવ્ય પેદા કરે છે. મોક્ષ તરફ જવા માટે અન્યને રચનાત્મક અહિંસક સહાય કરવાથી, નવું
અત્યંત હલકું કાર્મિક દ્રવ્ય પેદા કરે છે. ૬.૧ વિધાન
આગળનાં પ્રકરણોથી આપણે, કાર્મિક પ્રવાહ શક્ય બનાવતા કારકો(agents)ને જાણીએ છીએ. પ્રકરણ ૫ માં દર્શાવ્યું છે કે સકારાત્મક યોગથી કાર્પણ કણોનું હલકા કાર્મિક દ્રવ્યમાં રૂપાંતર થાય છે, જ્યારે નકારાત્મક યોગથી કાર્પણ કણો ભારે કાર્મિક દ્રવ્યમાં રૂપાંતર પામે છે. એનાથી વિપરીત હળવા કાર્મિક દ્રવ્યનું ઉત્સર્જન સારાં ફળ આપે છે,
જ્યારે ભારે કાર્મિક દ્રવ્યના સંચયથી ખરાબ ફળ મળે છે. ઉદાહરણ તરીકે, હલકું કાર્મિક દ્રવ્ય આધ્યાત્મિક વિકાસ માટે સારું વાતાવરણ આપે છે. જ્યારે ભારે કાર્મિક દ્રવ્ય નીચલી યોનિઓ તરફ પુર્નજન્મના ચક્ર દ્વારા લઈ જાય છે.
હવે પ્રશ્ન એ થાય છે કે હલકા કે ભારે કાર્મિક દ્રવ્ય સંચિત કેવી રીતે થાય છે? આ બે અંતિમ છેડાના સંચય માટે જવાબદાર ક્રિયાઓ છેઃ હિંસા અને અહિંસા (જુઓ ચિત્ર ૬.૧). અહીં હિંસા શબ્દ વ્યાપક અર્થમાં વાપર્યો છે. વ્યક્તિ પોતા પ્રત્યે કે અન્ય પ્રત્યે ભાવથી મન, વચન, કાયાથી હિંસા આચરે છે કે અન્ય પાસે હિંસા કરાવે છે અથવા અન્યએ કરેલી હિંસાને અનુમોદન આપે છે. વળી, “હિંસા' એટલે પીડા આપે અને આવેશ, વાસના, ગુસ્સો વધારે એવી ક્રિયા ગણાય. અલબત્ત હિંસામાં
