________________
૫. આચાર-વ્યવહારમાં કર્મબંધ
(વિધાન ૪ અ) વિધાન ૪ અ કાર્મિક બંધ રચાવાનું કારણ મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય અને યોગ છે. ૫.૧ વિધાન
આગળનાં પ્રકરણોના અભ્યાસથી આપણે જાણીએ છીએ કે કાર્મિક દ્રવ્યના ઘનત્વથી યોનિઓના ભેદ થાય છે અને મનુષ્ય યોનિમાં આ ઘનત્વ ઓછું હોય છે. જો કે આત્મા પૂર્ણ ક્ષમતાના સ્વરૂપે પ્રકટ થાય તે માટે તેના પરનું કાર્મિક દ્રવ્ય દૂર થાય તે જરૂરી છે. મનુષ્ય યોનિમાં આ કેવી રીતે હાંસલ કરવું તે સમજતાં પહેલા વ્યવહારમાં કર્મબંધ કેવી રીતે બંધાય છે તે સમજવું મહત્ત્વનું છે.
હવે આપણે પ્રકરણો ૨ થી ૪ માં વિકસાવેલા અમૂર્ત ખ્યાલોને વ્યાવહારિક રૂપ આપવા પ્રયત્ન કરીએ. મન, વચન અને કાયાની પ્રવૃત્તિઓથી અથવા ટૂંકમાં જૈન યોગથી કાર્મિક બળક્ષેત્ર રચાય છે. ત્યારે વ્યક્તિની ભાવમય ક્રિયાથી કર્મબંધ બંધાય છે. નવજાત શિશુ જેને ખરા કે ખોટાનો કોઈ ભાવ હોતો નથી તેનાથી કોઈ કાર્મિક બળક્ષેત્ર રચાતું નથી. તેવી જ રીતે પ્રવૃત્તિઓ પોતે કોઈ કાર્મિક બળક્ષેત્ર રચતી નથી અને તે કાર્મણ કણો(કાર્મોનો)ને આકર્ષતી નથી. આમ છતાં જ્યારે ભાવવશ પ્રવૃત્તિઓ કે ક્રિયાઓ કરવામાં આવે ત્યારે કામણ કણો આકર્ષાય છે અને સંચિત થાય છે.' વિધાન ૪ આ પાંચ કારકો આપે છે :
૧. મિથ્યાત્વ (Perverted views) ૨. અવિરતિ (અસંયમ) (Nonrestraint) 3. 441€ (Carelessness) 8. $214 (Passion) પ. યોગ (Activities).
