Jain Dharmni Vaigyanik Aadharshila

SR No.: 023257
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanti V Maradia
Publisher: L D Institute of Indology
Publication Year: 2011
Total Pages: 178
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 51

જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા
આનંદ, વીર્ય, જ્ઞાન અને દર્શન – અને આત્માની અંતર્નિહિત મુક્તિની ઇચ્છાનો ઉત્પ્રેરક ચિત્ર ૪.૧ કોઈ એક સમયે આત્માની સ્થિતિની રૂપરેખા દર્શાવે છે. હકારાત્મક બાજુએ અનંત સુખ, વીર્ય, જ્ઞાન અને દર્શન હોય છે. આ ગુણોમાં અંતનિર્ણિત મુક્તિ ઇચ્છતો ઉત્પ્રેરક હોય છે. જે સુખના ગુણને દૂષિત કરે છે. આ કર્મને મોહનીય કર્મ કહીશું અને તે આપણે “a - કર્મ’’ તરીકે દર્શાવીશું. આ ‘“a - કર્મ’' દર્શન-મોહનીય કર્મ (a,) અને ચારિત્ર-મોહનીય કર્મ (a.) હોય છે. એ યાદ કરો કે મલિન કરનારું આ કર્મ આત્માની સમગ્ર સંરચના બદલી નાખે છે; એટલે કે આ પ્રક્રિયાથી આત્માના ગુણોમાં મૂળભૂત પરિવર્તન થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, નશાને કારણે વ્યક્તિની લાક્ષણિકતાઓમાં ફેરફાર થાય છે, પરિવર્તન થાય છે. આ જ રીતે બીજું નકારાત્મક કર્મ વીર્યનાં કાર્યોને અવરોધે છે. એને આપણે વીર્ય-અંતરાય કર્મ (b) કહીશું અને તેને b-કર્મ તરીકે દર્શાવીશું. તેનાથી આત્માને સીમિત ક્ષમતાથી કાર્ય કરવું પડે છે એટલું જ નહિ પણ તે હાજર કાર્મિક દ્રવ્ય સાથે સંમિશ્રિત થાય છે તેમ જ કાર્મિક ક્ષયની ક્રિયામાં ભાગીદાર બને છે. આ જ રીતે ત્રીજા અને ચોથા કર્મો છે– જ્ઞાનાવરણીય કર્મ (c) અને દર્શનાવરણીય કર્મ (d). તેમને આપણે અનુક્રમે c-કર્મ અને d-કર્મ તરીકે દર્શાવીશું. અહીં એ યાદ રાખવું કે છેલ્લાં બે કર્મો આત્માના બે ગુણોને જ અવરોધે છે અને આત્માને દૂષિત કરતા નથી.
३४
પ્રત્યેક ઘડીએ આ ચારેય કર્મો કાર્યરત હોય છે અને કોઈ એક જીવનચક્રમાં તેમનું નિરૂપણ ક્ષયધર્મી (ક્ષીણ કરતાં) કર્મો તરીકે થાય છે. આપણે તેમને ‘‘ઘાતીય કર્મો’’ કહીશું.
બીજાં ચાર કર્મો અઘાતીય કર્મો છે. આ કર્મો પછીના ભવને શરીરનો સંદર્ભ આપે છે અને અપરોક્ષ રીતે તે મુક્તિની ઝંખનાના ઉત્પ્રેરક પર હુમલો કરે છે. આ કર્મોના નામ છે : વેદનીય કર્મ (e), નામ કર્મ (f), આયુ કર્મ (g) અને ગોત્ર કર્મ (h). આપણે આ કર્મોને અનુક્રમે e-કર્મ, f-કર્મ, g-કર્મ અને h-કર્મ કહીશું. આ ચારેય કર્મો પછીના જીવનચક્રની શરૂઆતના સમયને બાદ કરતાં પ્રત્યેક ઘડીએ થતાં સંમિશ્રણ અને ક્ષયની પ્રક્રિયા સામે બહુ ધીમેથી પ્રતિક્રિયા કરે છે. સારણી ૪.૧ આ કર્મોને ટૂંકમાં દર્શાવે છે.