________________
૧૩૮
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા છે. તેમાં તેમણે વિસ્તારથી કર્મસિદ્ધાંતની વિવેચના કરી છે. તેની વિધ્યસૂચિ માટે ગ્લાજનેપ(૧૯૪૨)નું પુસ્તક જુઓ.
(૫) આચારદશા (વર્ગ-૩ બ) ઃ જૈનધર્મમાં કલ્પસૂત્ર પણ એક મહત્ત્વપૂર્ણ ગ્રંથ છે. તે આચારદશાનો આઠમો અધ્યાય છે. તેમાં તીર્થકરો અને તેની ગણધરોત્તર પરંપાર (સ્થવિરાવલી) આપવામાં આવી છે. આ અધ્યાયમાં વર્ષાકાળ(ચાતુર્માસ)માં મુનિઓની આચારસંહિતા પણ આપવામાં આવી છે.
છેલ્લાં ૧૫૦૦ વર્ષથી આ ગ્રંથનું પર્યુષણમાં સાર્વજનિક વાચન કરવામાં આવે છે. (શ્વેતામ્બરોમાં પર્યુષણ આઠ દિવસનું અને દિગમ્બરોમાં પર્યુષણ ૧૦ દિવસનું હોય છે.) રાજા ધ્રુવસેનને પોતાના પુત્રના મૃત્યુને કારણે થયેલા શોકથી ઉગારવા માટે સહુથી પહેલા આનંદપુર(વલભી)માં આ ગ્રંથ જાહેરમાં વાચવામાં આવ્યો હતો. ત્યારથી આ ગ્રંથ જાહેરમાં વાંચવાની પરંપરા ચાલી આવે છે.
(૬) દશવૈકાલિક (વર્ગ-૩ સ) : આ ગ્રંથમાં મુનિજીવન સંબંધી વિવરણ છે. આ ગ્રંથના ૧૦ અધ્યાયોનો સ્વાધ્યાય નિર્ધારિત સમયસીમા પછી કરવામાં આવે છે.
(૭) ઉત્તરાધ્યયન (વર્ગ-૩ સ) : આ ગ્રંથમાં ભગવાન મહાવીરનો અંતિમ ઉપદેશ સંગ્રહિત કરવામાં આવ્યો છે. વિશેષતઃ ગૌતમ સ્વામીને ગુરુ પ્રત્યે નિર્મમત્વ ધારણ કરવાનો ઉપદેશ આપવામાં આવ્યો છે તે ભાગ અંતિમ ઉપદેશ રૂપે છે. તે સાથે કેશી-ગૌતમના સંવાદનું વિવરણ પણ પ્રાપ્ત થાય છે. આ સંવાદમાં ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ ચારને બદલે પાંચ વ્રતો સ્વીકાર્યાની વાત કરવામાં આવી છે. પાંચમું જોડવામાં આવેલું વ્રત તે બ્રહ્મચર્ય છે.
(૮) આવશ્યક (વર્ગ-૩ સ) : આ ગ્રંથમાં વર્તમાન પ્રતિક્રમણનો અધિકાંશ ભાગ પ્રાપ્ત થાય છે. પ્રતિક્રમણનો અર્થ છે–પોતાના દોષોની સ્વીકૃતિ અને ભવિષ્યમાં તે દોષો ન થાય તેની કામના. આ પ્રતિક્રમણનો અભ્યાસ વર્તમાનમાં પ્રચલિત છે અને તેમાં જૈન ધર્મનો સારસંક્ષેપમાં વણી લેવામાં આવ્યો છે.
