________________
૧૩૬
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા
આ ૬૦ ગ્રંથોમાંથી વર્તમાનમાં કેવળ ૪૫ ગ્રંથો જ ઉપલબ્ધ છે, કારણકે ૧૪ પૂર્વ ગ્રંથો લુપ્ત થઈ ગયા છે, તથા એક અંગ ગ્રંથ-દષ્ટિવાદ પણ લુપ્ત થઈ ગયેલું માનવામાં આવે છે. આ ગ્રંથોના નામ અને પાંચ કોટિઓ અંગેનું વિસ્તૃત વર્ણન મુનિ નથમલે દસયાલિય સૂત્રની ભૂમિકામાં આપ્યું છે. નીચેની સારણી પરિ.૨.૧માં ગ્રંથોની રૂપરેખા કેટલાંક વિવરણો સાથે આપવામાં આવી છે. સારણી માં વર્ગ-૩ના ઉપવર્ગોની જાણકારી આપવામાં આવી છે. જૈન ધર્મના અગિયાર અંગ આગમોની રચનામાં ભગવાન મહાવીરના પ્રમુખ ગણધર ગૌતમ સ્વામી અને સુધર્મ સ્વામીનું (જુઓ પરિશિષ્ટ ૧) પ્રમુખ યોગદાન છે. આ આગમગ્રંથોની મૌખિક સંચરણની પરંપરા બહુ લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહી હતી.
આ આગમગ્રંથોનું ટીકાઓ સાથેના લેખનકાર્યનો લગભગ ઇ.સ. ૪૫૦(પાંચમી સદી)માં પ્રારંભ થયો. આચાર્ય દેવર્ધિગણિ ક્ષમાશ્રમણની પ્રેરણાથી વલભીમાં ત્રીજી અથવા ચોથી આગમવાચના થઈ હતી. આચાર્ય ભદ્રબાહુ દ્વિતીય(પાંચમી શતાબ્દી) અને જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણ (છઠ્ઠી શતાબ્દી) આગમોના પ્રમુખ ટીકાકાર છે.
આ આગમગ્રંથોમાંથી કેટલાક વિશિષ્ટ આગમગ્રંથો નીચે પ્રમાણે છે :
(૧) આચારાંગ સૂત્ર (વર્ગ-૨) : જૈન સાધુ અને સાધ્વીઓની આચારસંહિતાનો ગ્રંથ.
(૨) સૂત્રકૃતાંગ (વર્ગ-૨) : અનેકાન્તવાદના આધારે જૈનેતર દર્શનોનું સમીક્ષાત્મક પરીક્ષણ.
(૩) ભગવતી (વર્ગ-૨): (આનો અર્થ આદરણીય થાય છે.) : આ આગમગ્રંથમાં ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્ન અને ભગવાન મહાવીરના ઉત્તરો સંગ્રહિત કરવામાં આવ્યા છે. ગ્રંથમાં સ્યાદ્વાદ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આ ગ્રંથમાં ગોશાલક અને મહાવીર સ્વામીના સંબંધોનું વર્ણન પણ સામેલ છે.
