________________
૧૨૬
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા સંરક્ષણની વાત દર્શાવવામાં આવી છે. આ વર્ણ સમૂહ એટલે કે વેશ્યાનાં છ ક્રમિક સ્તર છે : કૃષ્ણ, નીલ, કાપોત, પીત, રક્ત-કમલ-ગુલાબી, દીપ્તિમાન તેજસ-શુક્લ. તેમાંના પહેલા ત્રણ ભારે ઘનત્વ(પાપ)ના પ્રતીક છે. જે.એલ. જૈની(૧૯૧૬)એ તેનો માનવીના આભામંડળ સાથે સંબંધ દર્શાવ્યો છે. વ્યવહારમાં એક વૃક્ષનાં ફળોને પ્રાપ્ત કરવાની લોકકથા સાથે સરખાવી આ રંગોના સ્તરોને વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યા છે. પ્રથમ કૃષ્ણ સ્તરનો માણસ વૃક્ષનાં ફળોને પ્રાપ્ત કરવા સમગ્ર વૃક્ષને કાપી નાંખે છે (કૃષ્ણ). બીજા સ્તરનો માણસ વૃક્ષની ડાળીઓને કાપે છે (નીલ). ત્રીજા સ્તરની વ્યક્તિ વૃક્ષની શાખાઓને કાપે છે (કાપોત). ચોથા સ્તરની વ્યક્તિ ફળોના ઝૂમખાઓ તોડે છે (પીત). પાંચમા સ્તરની વ્યક્તિ વૃક્ષ ઉપરના પાકેલાં ફળોને જ તોડે છે (ગુલાબી). છઠ્ઠા સ્તરની વ્યક્તિ વૃક્ષની નીચે, જમીન ઉપર પડેલાં પાકાં ફળોને જ વીણે છે (જુઓ ચિત્ર ૩.૧). આમ ઉચ્ચતમ આધ્યાત્મિક સ્તરની વ્યક્તિ માટે પર્યાવરણનું સંરક્ષણ સર્વાધિક મહત્ત્વપૂર્ણ છે. મળ અને પ્રદૂષણ ઉત્પન્ન કરવાથી પણ કાર્પણ કણોના ગ્રહણમાં વૃદ્ધિ થાય છે, કારણ કે તેને હિંસક પ્રવૃતિ માનવામાં આવે છે. (સિંઘવી, ૧૯૯૧). વાસ્તવમાં પર્યાવરણના સંરક્ષણની સમસ્યાનું સમાધાન મધમાખીના દૃષ્ટાંતથી પ્રાપ્ત થાય છે. મધમાખી વૃક્ષનાં ફળફૂલમાંથી વૃક્ષને જરા પણ હાનિ પહોંચાડ્યા વગર જ મધ ચૂસી લે છે અને સ્વયંને શક્તિશાળી બનાવે છે.
