________________
૧૨૪
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા જૈન ધર્મના વિચારોમાં અનેકાન્તવાદને અનુસરવાની ભલામણ કરવામાં આવી છે. આ સિદ્ધાંતનું વૈજ્ઞાનિક શોધમાં પૂર્ણતઃ અનુસરણ કરવામાં આવે છે. ઉદાહરણ રૂપે કેટલાક સમય પૂર્વે લઘુતમ કણ પ્રોટોન હતો આજે ક્લાર્ક છે.'
ઉપરાંત જૈન ધર્મ એમ પણ કહે છે કે આપણે આપણા વિચારોમાં અનેકાન્તવાદના સિદ્ધાંતના આધારે સાપેક્ષવાદી બનવું જોઈએ. આ માટે પૂર્વે પ્રયોજવામાં આવેલું છ આંધળા પુરુષો અને હાથીનું ઉદાહરણ ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ. જે વ્યક્તિ હાથીના પૂંછડાને પકડે છે તે હાથીને દોરડા જેવો માને છે. હાથીના પગને પકડનારો હાથીને થાંભલા જેવો માને છે. આમ અંધપુરુષ હાથીના જે જે અંગને સ્પર્શે તે હાથીને તેવો માને છે. આ છ પુરુષોનું જ્ઞાન આંશિક હોવાથી અપૂર્ણ છે. ખરેખર તો વ્યક્તિએ જીવન અને પદાર્થનાં બધાં જ પાસાઓને જોવા જોઈએ, તો જ પદાર્થના યથાર્થ જ્ઞાનને પામી શકાય. હાથી અને અંધ પુરુષોની આ વાતો જે. જી. સાક્ષે (૧૮૧૬-૭૭)ની એક કવિતાના માધ્યમથી પશ્ચિમના દેશોમાં લોકપ્રિય બની હતી. ૪. શુદ્ધીકરણનો માર્ગ
સંક્ષેપમાં જૈન ધર્મ અનુસાર કાળ, આકાશ, જીવ, અને અજીવ (પુદ્ગલ) દ્રવ્ય હંમેશા વર્તમાન રહે છે અને ભવિષ્યમાં પણ રહેશે. વિશ્વ સ્વસંચાલિત અને સ્વનિયંત્રિત છે. જયાં સુધી કામણ પુદ્ગલો સંપૂર્ણપણે નિર્જરીત ન થઈ જાય ત્યાં સુધી જીવન કર્મ પુદ્ગલો દ્વારા નિયંત્રિત હોય છે. આ કાર્મણ યુગલો કેવી રીતે નિર્જરીત થાય? આ માટે જ આત્માના શુદ્ધીકરણનો માર્ગ નિદર્શિત કરવામાં આવ્યો છે. આ માર્ગ સરળ નથી કેમ કે જૈન ધર્મ માને છે કે આત્મા ઉપર ચોટેલા કર્મ પુદ્ગલો માત્ર તપશ્ચર્યાથી જ ખરે છે કે નિર્જરીત થાય છે, અન્યથા વ્યક્તિગત કાર્મિક કોમ્યુટર પોતાનું કામ કરતું જ રહેશે. આ માર્ગ આસક્તિને બદલે સંયમનો છે. જયારે આઇન્સ્ટાઇને ધર્મના સંબંધમાં પોતાની ધારણા પરિભાષિત કરી ત્યારે તેમણે કહ્યું હતું કે,
.... જે વ્યક્તિ ધાર્મિક દૃષ્ટિથી પ્રબુદ્ધ હોય છે તે મને એવો લાગે
