________________
શુદ્ધીકરણ માટેના ઉપાયો ૮.૫ ઉચ્ચતર ગુણસ્થાનક અને ધ્યાન
ઉચ્ચતર ગુણસ્થાનકોમાં જવા માટે વ્યક્તિએ ધર્મધ્યાન અને શુક્લ ધ્યાન સહિતના ઉચ્ચ ધ્યાનનો ઉપયોગ કરવો પડે છે. આ બાબત મુદ્દા ૮.૪ માં વર્ણવેલા દસ ધર્મ હેઠળના વિશેષ તપનો ભાગ છે. ધર્મધ્યાન(virtuous meditaton)માં નીચેની બાબતો પર ૪૮ મિનિટ સુધીનું ઊંડું ચિંતન સમાવિષ્ટ છે :
૧. નવ તત્ત્વો પર જૈન ઉપદેશો (આજ્ઞા) ૨. અન્યોને મદદરૂપ થવાનાં સાધન (અપાય) ૩. કાર્મિક નિર્જરા | વિસર્જન (વિપાક)
૪. લોકની સંરચના (લોક) એવું માનવામાં આવે છે કે વ્યક્તિ લગભગ ૪૮ મિનિટ સુધી ઊંડું ધ્યાન (deep concentration) કરી શકે છે. આવા સમયગાળામાં પ્રમાદ દબાઈ જાય છે અને સાધક થોડા સમય માટે, અસ્થાયી રીતે સાતમા ગુણસ્થાનકે પહોંચી જાય છે. સાધક ધ્યાન શરૂ કરી અને પૂરું થાય તે ગાળામાં તે વારાફરતી છઠ્ઠા અને સાતમાં ગુણસ્થાનકો વચ્ચે હોય છે.
પ્રમાદરહિત આ ધ્યાનને મોક્ષ માટેની તૈયારીરૂપ માનવામાં આવે છે, પણ તેનાથી સૂક્ષ્મ કષાયોનો ઉચ્છેદ થતો નથી. આઠમું ગુણસ્થાનક પ્રાપ્ત થયા પછી જ ““અભૂતપૂર્વ આધ્યાત્મિક પ્રગતિ”થી મોક્ષ સુધી પહોંચવાના ઉચ્ચ સોપાને પહોંચવાની ખાતરી થઈ શકે. આ માત્ર શુક્લ ધ્યાન દ્વારા જ ઉદ્ભવી શકે છે. શુક્લ ધ્યાનના ચાર પ્રકાર છે : ૧. છ દ્રવ્યો(existents)નાં બહુ-સ્વરૂપી પાસાઓ અને તેમની
પ્રકૃતિ વિશે શુક્લ ધ્યાન. ૨. એક દ્રવ્યના એક-સ્વરૂપી પાસા વિશે શુક્લ ધ્યાન ૩. સૂક્ષ્મ ક્રિયાઓની અનુભવાતીત અવસ્થા ૪. પરમ સ્થિરતાની અનુભવાતીત અવસ્થા
પ્રથમ બે પ્રકારના શુક્લ ધ્યાન આઠમા, નવમા અને દસમા ગુણસ્થાનકોમાં થાય છે, જે દરમિયાન નો-કષાયો અને ખૂબ સૂક્ષ્મ કષાયો
