________________
૮. શુદ્ધીકરણ માટેના ઉપાયો ૮.૧ પ્રાસ્તાવિક
છેલ્લા પ્રકરણમાં આપણે તપને પાંચ કાર્મિક કારકો – મિથ્યાદષ્ટિ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાયો અને યોગ – ના ઉપચાર તરીકે વર્ણવ્યા. હકીકતમાં, “તપ” (ઉમાસ્વાતિ અનુસાર, જુઓ પરિશિષ્ટ ૩ અ, અવતરણ ૮.૧) એટલે
“સંયમ, સમિતિ, ધર્મ, અનુપ્રેક્ષા, પરિષહ-જય અને સમ્યફ ચારિત્રનું સંવર્ધન, અભિવૃદ્ધિ”.
આમ, ૫ કાર્મિક કારકોથી થતા કાર્મિક આસ્રવને અટકાવવા અને કાર્મિક દ્રવ્યના વિયોજન માટે ૬ અનિષ્ટનિવારકો છે. જો કે આ બધા, છયે અનિષ્ટનિવારકોને, વિધાન ૪ ક મુજબ, તપ ગણી શકાય.
આપણે હવે આ ૬ અનિષ્ટનિવારકોને ચૌદ ગુણસ્થાનકોના સંદર્ભે વિગતવાર જોઈએ. ઉપર્યુક્ત અનિષ્ટનિવારકી છઠ્ઠા ગુણસ્થાનક સુધી જતાં મૂળભૂત પાયો રચાય છે. અહીં એ બાબત મહત્ત્વની છે કે કાયાના શુદ્ધીકરણના મુખ્ય ઉપાયો છે – ઉપવાસ, મૌન દ્વારા વચનનિયંત્રણ અને ધ્યાન દ્વારા મનને શાંત કરવું. ૮.૨ સમ્યક દર્શનના આઠ ગુણો
સમ્યક દર્શન'નું ચોથું ગુણસ્થાનક એક વાર પ્રાપ્ત થાય ત્યારે શુદ્ધીકરણ-અક્ષ પરના ચડિયાતા સ્થાનક પર પહોંચતા પહોંચતા, પહેલા સમ્યક દર્શનના આઠ ગુણો ઉદ્દભવે છે. આ ગુણોમાંના ચાર નકારાત્મક પ્રકારના છે. એ છે : (૧) નિઃશંક્તિ ગુણ – જૈન ઉપદેશોના સંદર્ભમાં, (૨) નિકાંક્ષિત ગુણ – ભવિષ્યના અનુમાનના સંદર્ભમાં, (૩) નિર્વિચિકિત્સા – બે વિરોધી બાબતોમાંથી ઉદ્ભવથી ધૃણામાંથી મુક્તિ
