________________
પ્રસ્તાવના
જૈનધર્મ સમજવા અને તેનો અર્થ આધુનિક સંદર્ભમાં શોધવા બાબતે તાજેતરમાં પુનઃજાગૃતિ આવી છે. પરદેશના જૈન તરૂણો, જે પચરંગી સમાજમાં ઉછર્યા છે તે બધા નવા પર્યાવરણ સાથે જૈનધર્મની સુસંગતતા સમજવા પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. હું કહીશ કે જૈનધર્મ વૈજ્ઞાનિક સિદ્ધાંતો પર રચાયેલો છે અને મેં ચાર વિધાનો, પાયાની મૂળભૂત અવધારણાઓની રચના કરી છે, જેના પર, મારા મતે, જૈનધર્મ આધારિત છે. આ વિધાનો (સૂત્રો) વિગતોને બદલે સત્ત્વ પર ફોકસ કરે છે.
લીસ યુનિવર્સીટીમાં સ્ટેટિસ્ટીક્સના પ્રોફેસર તરીકેના મારા ઉદ્ઘાટન પ્રવચનની સાથે આ કામની શરૂઆત ઈ.સ.૧૯૭૫માં થઈ હતી. વિધાનો(સૂત્રો) સૌપ્રથમ વાર ૧૯૭૯માં લેસ્ટરમાં એક નાનકડા સંમેલનમાં રજૂ કર્યા હતાં, જેમાં તેને ઉત્સાહથી વધાવવામાં આવ્યાં હતાં. એ સંમેલનમાં સર્વશ્રી નટુભાઈ શાહ અને પૉલ મારેટ પણ હાજર હતા. કેલિફોર્નિયા યુનિવર્સિટીના પ્રો.પદ્મનાભ એસ. જૈનીના પુસ્તક “The Jaina Path of Purification”(૧૯૭૯)થી મારી અભિરૂચિ પુનઃ સક્રિય થઈ. મારા આ પુસ્તક માટે હું પ્રો.જૈનીનો ઋણી છું. જૈન ધર્મગ્રંથોમાંથી મળતા આધાર જે હવે પછીના વિવરણની અંતહિત છે તેમાંના મોટા ભાગના પ્રો.પદ્મનાભ જૈનીના પુસ્તકમાં મળશે અને તેથી એનું આ પુસ્તકમાં પુનરાવર્તન કર્યું નથી. જૈન પારિભાષિક શબ્દો પ્રો.જૈનીના લિપ્યાંતરણને અનુસરે છે. એમના પુસ્તકમાં સરસ શબ્દાવલી આપેલી છે, જે વાચકને સમજ માટે બહુ ઉપયોગી છે. ઉદાહરણ તરીકે “કર્મ અને “યોગ' શબ્દોના અર્થ જૈનધર્મમાં અને હિન્દુધર્મમાં જુદા છે. એટલે કે આ શબ્દોના પ્રચલિત અર્થ છે તે જૈનધર્મમાં ઉપયુક્ત નથી. (પુસ્તકને અંતે આપેલી પારિભાષિક શબ્દાવલી જુઓ.) આ વિષયની ભૂમિકા બાંધવા આપણે
ix
