________________
તેમ તેમના શ્વાસોની ગતિ મંદ થઈ રહી હતી. નાડી સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મ થઈ રહી હતી. પ્રાણ હંમેશ માટે શરીરનો સંબંધ છોડી રહ્યો હતો. શ્રી જયંતમુનિજી કહે છે કે, “નિર્વાણની અંતિમ પળોમાં અમે તપસ્વીજી મહારાજના શરીરના હલનચલનને નીરખી રહ્યા હતા. ‘યોગિનઃ ગુપ્ત મૃત્યુવઃ સૂક્તિ અનુસાર અમારી સંપૂર્ણ જાગરૂકતા હોવા છતાં અંતિમ ક્ષણ ઠગારી નીકળી.”
સૌએ ધાર્યું હતું કે અંતિમ ક્ષણોમાં તેમની આંખો ફરકશે, નાડીઓ ખેંચાશે, કદાચ થોડી હેડકી પણ ઊપડે. પરંતુ આવું કંઈ ન બન્યું. એકદમ ધીમે ધીમે, શાંતભાવે પ્રાણ સ્થિર થઈ ગયો.
૪પમે દિવસે સવારે ૧૦ને ૨૦ મિનિટે તપસ્વીજી મહારાજનો સંથારો સીજી ગયો. મહા સુદ સાતમ, સંવત ૨૦૨૪, પાંચ ફેબ્રુઆરી ૧૯૬૮, સોમવારના શુભ દિવસેઆર્ય સુધર્માના નિર્વાણના પવિત્ર દિવસે, ધન્ય તપસ્વી યોગીરાજે મહાતપથી વિશુદ્ધ અને નિર્મલ થયેલા શરીરનો પરિત્યાગ કર્યો.
૧૦ને ૪૦ મિનિટે શ્રી જયંતમુનિએ ગદ્ગદ કંઠે બહાર શામિયાણામાં બેઠેલ આતુર ભક્ત સમુદાયને તપસ્વીજી મહારાજના મહાપ્રસ્થાનના સમાચાર આપ્યા અને ફરી સાધના કુટિરમાં ચાલ્યા ગયા. અંતિમ યાત્રા :
શ્રી જયંતમુનિ કુટિરમાં, ધ્યાનસ્થ મુદ્રામાં, શાંતભાવે બિરાજમાન હતા. જાણે તપસ્વીજીને આકાશગામી શિબિકાઓમાં નિહાળી રહ્યા હતા. પાસે મહાસતીજીઓ પણ ઉપસ્થિત હતાં. એવામાં સહસા તેમના મુખમાંથી શબ્દો સરી પડ્યા, “જાય છે, જાય છે, લાલ લાલ આભામાં દિવ્ય પ્રભા જાય છે.”
લગભગ ૧૧ વાગ્યે શ્રી જયંતમુનિજીએ તપસ્વીજી મહારાજના પાર્થિવ દેહને વોસિરાવીને શ્રીસંઘને અર્પણ કર્યો.
તપસ્વીજીના પવિત્ર દેહને બિરાજમાન કરવા માટે વિમાન આકારની પાલખી તૈયાર કરવામાં આવી હતી. તપસ્વીજીની સાધુવેશમાં શોભિત, પદ્માસનમાં આરૂઢ, તપથી વિશુદ્ધ અને પવિત્ર મુદ્રા દિવ્ય અને અલૌકિક લાગતી હતી. તેમના આભામય દેહ અને મહાસંકલ્પધારી મુખમુદ્રાના છેલ્લા દર્શન માટે માનવમેદની ઊમટી રહી હતી. દૂર દૂરથી દર્શનાર્થીઓ આવી રહ્યા હતા. કલકત્તા સહિત પૂરા પૂર્વ ભારતથી મોટી સંખ્યામાં ભક્તો અંતિમયાત્રામાં જોડાવા માટે ઉત્સુક હતા. બીજે દિવસે ભવ્ય પાલખીયાત્રાનું આયોજન રાખ્યું હતું. આજના દિવસે શ્રી જયંતમુનિ, સમસ્ત સાધ્વી મંડળ, પંડિત રોશનલાલજી અને અન્ય કેટલાય ભક્તોએ ચૌવિહારો ઉપવાસ કર્યો હતો.
બીજે દિવસે સંત વિનોબાજી તપસ્વી મહારાજને અંતિમ શ્રદ્ધાંજલી આપવા પધાર્યા. તેઓ
ઉદયગિરિની પાવન છાયામાં મહાપ્રસ્થાન 1 415