________________
(૪)
ખડકપુર થઈ પહોંચ્યા કલકત્તા બંગાળ મોજાર. વિસ્તારથી વર્ણન કરું, વિહાર ઘણો મહિમાય,
સ્મરણ સરસ્વતી તારું, કરવા મુજ કામ સહાય.
અર્થાત્ તપસ્વી મહારાજે વિહારનું આકલન કરતા સસરામ આરા, પટના, રાજગૃહી, મધુવન, ઝરિયા અને ટાટાનગરથી કલકત્તા સુધી જવાનો નિશ્ચય જાહેર કર્યો.
વિહારમાં સાથ આપવા માટે વારાણસીનાં ધર્મપ્રેમી શ્રાવકો અને શ્રાવિકાઓ તો મોટી સંખ્યામાં હતાં. એ સાથે જૈનદર્શનના અભ્યાસની પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થા પાર્શ્વનાથ વિદ્યાશ્રમના અધ્યક્ષ તથા એના વિદ્યાર્થીઓ તથા જૈનદર્શનના આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્વાન શ્રી દલસુખભાઈ માલવણિયા તથા મુનિશ્રી સાથે સંબંધ ધરાવતા તમામ ગુજરાતી ભાઈઓ વિહારમાં સાથ આપવા માટે ચાલી નીકળ્યા હતા. આ સર્વમાં આત્મારામભાઈ સૌથી મોખરે હતા અને તેઓ પ્રત્યેક કાર્યમાં મહત્ત્વની ભૂમિકા બજાવતા હતા અને તે રીતે સમાજને નવીન ઉત્સાહ અને પ્રોત્સાહન પૂરું પાડતા હતા.
આ સમયે પણ તેઓ પ્રસંગને દીપાવી રહ્યા હતા. મુનિશ્રી બી. બી. હટિયાથી વિહાર કરી વારાણસીના રાજઘાટ ઉપર બનેલા વિશાળ ગંગા પુલ પરથી પસાર થયા. પુલ પરથી ગંગાજીનું દૃશ્ય અતિ સોહામણું લાગતું હતું. ગંગાના વિશાળ પટની જેમ પુલ પણ વિશાળ હતો. ગંગા એ દેશની લોકમાતા છે. એને કિનારે ભારતની સંસ્કૃતિ ખીલે છે. એના દર્શનથી મનમાં ઉલ્લાસ અનુભવતા સહુ ગંગાને પેલે પાર ઊતરી ગયા.
ગંગાને પેલે પાર મોગલસરાઈ સ્ટેશન મોટું રેલવે જંક્શન છે. ભારતના પૂર્વ ઝોનનું સૌથી મોટું રેલવે જંકશન હોવાથી રાત-દિવસ ગાડીઓની સતત અવર-જવર ચાલતી હતી. મોડી રાતે પણ સ્ટેશન ૫૨ મુસાફરોની અવરજવર ચાલુ રહેતી.
જંક્શનથી થોડે દૂર આવેલા વિસ્તારમાં ઘણાં જૈન કુટુંબો વસતાં હતાં. તેમાં મનજીભાઈ કોન્ટ્રાક્ટ૨ આગેવાન હતા. તેમને ધર્મમાં દૃઢ શ્રદ્ધા અને સંતો પ્રત્યે અપાર ભક્તિ હતી. તેમણે પોતાના મકાનમાં ઉપાશ્રય કર્યો હતો. અહીં બનારસના સંઘે વળામણું રાખ્યું હતું, જેમાં ૩૦૦થી ૪૦૦ માણસોનું સાધર્મિક વાત્સલ્ય થયું. કાર્યક્રમ શાંતિથી સંપન્ન થયો. અહીં કાનપુરના શ્રાવકો તેમજ સંબલપુરથી શ્રી જયંતીભાઈ સુતરિયા પણ દર્શનાર્થે આવ્યા હતા. શ્રી ત્ર્યંબકભાઈ તથા હરિભાઈ ઊભા પગે સહુની સેવા બજાવી રહ્યા હતા. વિહારયાત્રા સરસ રીતે આગળ ધપતી હતી.
પૂર્વભારતનો ઐતિહાસિક વિહાર D 175