________________
મારા બે શબ્દ અધ્યાત્મમાં હંમેશાં દ્રવ્યાનુયોગનું કથન (નિશ્ચયનય) જ મુખ્ય છે. તેના જ આશ્રયે સુધર્મ થાય છે. શાસ્ત્રોમાં જ્યાં વ્યવહારનયથી પર્યાયોનું કથન કરવામાં આવે છે ત્યાં પણ નિશ્ચયનયને મુખ્ય અને વ્યવહારનયને ગૌણ કરવાનો આશય છે એમ સમજવું. કારણ કે સમ્યક પુરુષાર્થ (સ્વ-સંવેદન) વડે પોતે પોતામાં શુદ્ધપર્યાય પ્રગટ કરે એ જ આદરણીય (ઉપાદેય) છે.
“નિશ્ચય ને વ્યવહાર દોય, એકાંત ન રહીએ; અરજિન બીજ દિને ચ્યવી, એમ જિન આગળી કહીએ.”
બને નયોનું જ્ઞાન આવશ્યક છે પણ આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ પ્રગટાવવા માટે નિશ્ચયનય જ આદરણીય છે. સકલ શાસ્ત્રોનો સારામાં સાર તો બહિર્મુખતા છોડી અંતર્મુખ થવું તે છે. માટે જ કહ્યું છે ને ! – ઊપજે મોહ વિકલ્પથી સમસ્ત આ સંસાર (પર્યાયદૃષ્ટિ), અંતર્મુખ અવલોકતાં વિલય થતાં નહિ વાર (દ્રવ્યદૃષ્ટિ). જ્ઞાનીના એક એક વચનમાં અનંતી ગંભીરતા ભરી છે.
લોગસ્સ સૂત્રમાં શુદ્ધ દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયનો સમાવેશ છે માટે જ કાઉસગ્નમાં લોગસ્સનો કાઉસગ્ન એ મુખ્ય ધ્યાન સાધના છે. જિનાજ્ઞા વિરુદ્ધ લખાયું હોય તો મિચ્છામી દુક્કડમ્.
લિ. ભવદીય ડૉ. સુરેશ ઝવેરી
