Page Text
________________
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય
- ૧૯
દૃષ્ટિ સ્વીકારતાં તો અવશ્ય શ્રી જિનશાસનનું પ્રત્યનિકપણું પ્રાપ્ત થાય છે એમ સમજવું.
ગુણ પર્યાયતણું જે ભાજન, એક રૂપે ત્રિહું કાલે રે; તેહ દ્રવ્ય નિજ જાતિ કહીયે, જરા નહીં ભેદ વિચાલે રે જિનવાણી રંગે મન ધરીએ... (૨)
શ્રી તત્ત્વાર્થ સૂત્રમાં જણાવેલ છે કે મુળ પર્યાયવત્ દ્રવ્યમ્.' એટલે કે પ્રત્યેક દ્રવ્ય પોતપોતાના ગુણપર્યાયની ત્રિકાલિક સત્તા શક્તિથી સદા યુક્ત જ હોય છે. કોઈ પણ દ્રવ્યના પોતાના ગુણો પોતાથી ક્યારેય અળગા હોતા નથી. જો કે જીવદ્રવ્યને-અજીવદ્રવ્ય વ્યવહારથી પરસ્પર સંયોગ સંબંધે ૫૨-પરિણામીપણું છે જે જગતમાં અનેક ચિત્ર-વિચિત્ર-વિવિધ પરિણામે પ્રત્યક્ષ જણાય છે છતાં નિશ્ચયથી કોઈ પણ પુદ્ગલ દ્રવ્ય ક્યારેય જીવપણું પામતું નથી તેમ જ કોઈ પણ જીવદ્રવ્ય ક્યારેય પુદ્ગલરૂપ સર્વથા બનતું નથી. અનંતા જીવદ્રવ્યો, અનંતા પુદ્ગલદ્રવ્યો તેમ જ ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય અને કાળ એ છએ દ્રવ્યો હંમેશાં પોતપોતાના જ ગુણ-ભાવમાં પરિણામ પામતા હોય છે. વ્યવહારથી સંસારી જીવને કર્મ સંયોગે જે પુદ્ગલ પરિણામીપણું ભાસે છે તે માત્ર સંયોગ સંબંધે છે કેમ કે અકર્મ એવા સિદ્ધપ૨માત્મામાં જન્મ-મરણ કરવારૂપ પર-પરિણામી પણું હોતું નથી. આ માટે આત્માર્થી જીવોએ સર્વે કર્મ સંોગથી અળગા થવાનો પ્રયત્ન કરવો હિતાવહ છે અન્યથા આ સંસારમાં અનિચ્છાએ નિરાધાર૫ણે રખડવાનું ચાલુ રહેશે.
ધરમ હુઈ જે ગુણ સહભાવી, ક્રમભાવિ પર્યાયો રે; ભિન્ન-અભિન્ન ત્રિવિધ તિમ લક્ષણ, એક પદાર્થે પાયો રે. જિનવાણી રંગે મન ધરીએ....(૩)
પૂર્વે દ્રવ્યને જે ગુણ-પર્યાયયુક્ત (સમવાય સંબંધે) જણાવ્યું તેમાં એટલું વિશેષ કરી સમજવું કે દ્રવ્યમાં ગુણની સત્તા-શક્તિ તો ત્રણે કાળ રહેલી હોય જ છે. પરંતુ તે સત્તા-શક્તિનું ભિન્ન-ભિન્ન પરિણમન રૂપ જે પર્યાય સ્વરૂપ છે તે તો માત્ર એક સમય માત્ર જ તે સ્વરૂપે હોય છે. દ્રવ્યમાં ગુણ સહભાવી (યુગપત) અર્થાત્ યાવત્ દ્રવ્યભાવી હોય છે. જ્યારેય પર્યાય ક્રમભાવી હોવાથી સદાકાળ એક સ્વરૂપી હોતો નથી. આમ છતાં દ્રવ્ય
| SR No. | 023237 |
| Book Title | Dravya Gun Paryay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Suresh Zaveri |
| Publisher | Navdarshan Public Charitable Trust |
| Publication Year | 1997 |
| Total Pages | 66 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |