________________
ત્યાર બાદ સોળમા શ્લોક સુધીના શ્લોકોથી બીજાં પણ યોગનાં બીજોની પ્રાપ્તિ આ દૃષ્ટિમાં થાય છે તે સામાન્યથી વર્ણવ્યું છે.
આ સાધનાના ફળ સ્વરૂપે મિત્રાદષ્ટિમાં રહેલા યોગીને યોગાવંચયોગ, ક્રિયાવંચક્યોગ અને ફલાવંચયોગ આ ત્રણ પ્રકારના અવંચયોગની પ્રાપ્તિ થાય છે. એમાં તે આત્માની ભાવમલાલ્પતા મુખ્ય કારણ છે. આ વાત પણ દષ્ટાંતથી જણાવીને, એ સ્થિતિનું મુખ્ય કારણ ચરમયથાપ્રવૃત્તિકરણ છે; જેને યોગાચાર્યોએ અપૂર્વ તરીકે વર્ણવીને અવંધ્યળવાળું વર્ણવ્યું છે... ઈત્યાદિનું વર્ણન ત્રેવીસમા શ્લોક સુધીના શ્લોકોથી કર્યું છે.
અપૂર્વકરણની નજીકની આ અવસ્થા હોવાથી આ દૃષ્ટિમાં પ્રથમ ગુણસ્થાનક પરમાર્થથી ગુણોનું સ્થાન બને છે. તે પૂર્વે તો તે નામથી જ ગુણસ્થાનક હતું. આ વાતનું સમર્થન કરીને છેલ્લા સાત શ્લોકોથી પ્રકરણાર્થનું સમાપન કર્યું છે. સદ્ગુરુદેવશ્રીના સુયોગથી આ દૃષ્ટિમાં જેમ ગુણોની પ્રાપ્તિ થાય છે તેમ શરીરની અંદર રહેલા તાવની જેમ હજી આગ્રહ ગયો ન હોવાથી કોઈ વાર અસત્પુરુષોના યોગથી ગુણોના બદલે ગુણાભાસની પણ પ્રાપ્તિનો સંભવ જણાવ્યો છે. તેથી સમજી શકાશે કે સત્પુરુષોના યોગનું ખૂબ જ મહત્ત્વ છે. છેલ્લા ત્રણ શ્લોકોથી ખૂબ જ સ્પષ્ટ રીતે એનું મહત્ત્વ જણાવ્યું છે. એનું પરિશીલન કરી સદ્ગુરુદેવશ્રીના યોગને પામી એના મહત્ત્વને સમજી સદાને માટે એને ટકાવી રાખવા પ્રયત્ન કર્યા વિના ચાલે એવું નથી. મિત્રાદષ્ટિની આ એક અદ્ભુત સિદ્ધિ છે. સઘળાય ગુણો આપણામાં ન હોય એ સમજી શકાય પણ સઘળા ય ગુણોનું મૂળ સદ્યોગ ન હોય : એ કઈ રીતે માનવું. અંતે આ બત્રીશીના અધ્યયનથી મિત્રાદષ્ટિની સિદ્ધિરૂપે પરમકલ્યાણમિત્ર એવા સદ્ગુરુદેવના યોગની પ્રાપ્તિ અને પરિરક્ષા માટે આપણે સૌ પ્રયત્નશીલ બની રહીએ એ જ એક અભ્યર્થના...
આ.વિ. ચન્દ્રગુપ્તસૂરિ
જૈન ઉપાશ્રય : રત્નપુરી મલાડ (ઈસ્ટ), મુંબઈ-૯૭. ચૈત્ર સુદ ૧૩, તા. ૩-૪-૨૦૦૪