________________
યોગાદિને અવશ્ય પ્રાપ્ત કરાવનાર હોવાથી અવિસંવાદી જ છે.... ઈત્યાદિ અન્યત્રથી સમજી લેવું જોઈએ. ર૧-૧૯
૦+૧૦૦+
સ–ણામાદિનું અંતર જે કારણ છે, તે જણાવાય
हेतुरत्रान्तरङ्गश्च, तथा भावमलाल्पता । ज्योत्स्नादाविव रत्नादिमलापगम उच्यते ॥२१-२०॥
“આશય એ છે કે સત્પણામાદિનું નિમિત્ત, અવચક યોગના આવિર્ભાવથી પ્રાપ્ત થનાર સદ્યોગાદિ છે, તે બાહ્ય કારણ છે. પરંતુ અવચક્યોગ આત્મપરિણામસ્વરૂપ હોવાથી તેના ફળ સ્વરૂપે પ્રાપ્ત થનાર આત્મપરિણામ ક્યો છે કે જે સ–ણામાદિનું અંતર નિમિત્ત છે. આ પ્રશ્નનું સમાધાન આ વીસમા શ્લોકથી કરાય છે.
શ્લોકાર્થ સ્પષ્ટ છે કે આ સત્પણામાદિમાં અંતરમુખ્ય હેતુ; ભાવમલ અર્થાત્ કર્મના સંબંધ માટેની યોગ્યતા સ્વરૂપ ભાવમલની અલ્પતા છે. રત્નના મલનો અપગમ થવાથી જેમ રત્નની કાંતિ પ્રગટે છે તેમ અહીં પણ કર્મબંધ માટેની યોગ્યતાનો હાસ થવાથી સત્કામાદિ સ્વરૂપ કાર્ય ઉત્પન્ન થાય છે. રત્નની કાંતિને પ્રગટ કરવા જેમ ક્ષાર આપીને અગ્નિનો તાપ આપવો પડે છે. તેમ અહીં પણ મૃત્યુટપાકદિતુલ્ય સદ્યોગાદિ સત્પણામાદિની પ્રત્યે નિમિત્તરૂપે જ ઉપયોગી બને છે. જ્યાં સુધી મળનો નિગમ થાય નહિ ત્યાં સુધી સ્વભાવસિદ્ધ કાંતિનો આવિર્ભાવ નહીં થાય- એ સમજી શકાય છે. બાહ્ય નિમિત્તો પણ અંતર મળના પ્રક્ષાલન દ્વારા જ સ્વભાવના આવિર્ભાવ
૨૯
