________________
શ્રાવકને ઐયપથિકી અને સાંપરાયિકી ક્રિયામાંથી કયી ક્રિયા લાગે ? આનો ઉત્તર જણાવીને વ્રતોના અતિચારો ને કર્ણરહિત જીવની ગતિ કરી છે. પછી કહ્યું કે દુઃખી જીવ દુઃખથી વ્યાપ્ત હોય છે. ઉપયોગ રહિત અનગારને લાગતી ઐયપથિકી કે સાંપરાયિકી ક્રિયાની બીના કહીને અનગારને સદોષ પાન-ભોજન વહોરાવતાં નુકસાન ને નિર્દોષ પાન-ભોજન વહોરાવતાં લાભ જણાવીને અંતે ક્ષેત્રાતિકાંતાદિ આહારપાણી ને શસ્ત્રાતીતાદિ આહારપાણીનું સ્વરૂપ જણાવ્યું
છે.
ઉ. ૨: અહીં કહ્યું છે કે હિંસાના પ્રત્યાખ્યાન કરનાર જીવને કદાચ સુપ્રત્યાખ્યાન થાય તેનું શું કારણ? ને કદાચ દુમ્રત્યાખ્યાન થાય તેનું શું કારણ? આનો સ્પષ્ટ ખુલાસો કરીને પ્રત્યાખ્યાનનું સ્વરૂપ મૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાનના ભેદ તથા ઉત્તરગુણ પ્રત્યાખ્યાનના ભેદ કહ્યા છે. પછી એમાંનું કયું પ્રત્યાખ્યાન કયા દંડકના જીવને હોય? એ વિચાર ૨૪ દંડકોમાં કહીને મૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની વગેરે જીવોનું અલ્પબદુત્વ જણાવ્યું છે. પછી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોનું ને મનુષ્યોનું ઓછાવત્તાપણું જણાવ્યું છે. પછી પૂછ્યું કે શું જીવો સર્વ મૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાની છે? વગેરે પ્રશ્નોત્તરો ચોવીશે દંડકોમાં જણાવીને કહ્યું કે નારકોને અને પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોને સર્વ મૂલગુણ પ્રત્યાખ્યાન હોય નહિ. પછી સર્વમૂલગુણપ્રત્યાખ્યાની જીવ વગેરેનું અલ્પબહુત કહીને શું જીવો સંયત છે, અસંયત છે, કે સંયતાસંયત છે? તથા જીવો શું પ્રત્યાખ્યાની છે ? આનો સ્પષ્ટ ખુલાસો જણાવ્યો છે. પછી પ્રત્યાખ્યાની જીવ વગેરેનું અલ્પબદુત્વ, અને ચોવીશે દંડકોમાં શાશ્વતપણાના ને અશાશ્વતપણાના ઘટતા વિચારો જણાવ્યા છે.
ઉ. ૩: અહીં પૂછ્યું છે કે વનસ્પતિના જીવો અલ્પાહારી ક્યારે હોય ? ને મહાહારી ક્યારે હોય? ઉનાળામાં તે જીવો અલ્પાહારી હોય છે છતાં તેઓ ફૂલોથી ને લોથી શોભાયમાન દેખાય છે તેનું શું કારણ? આ પ્રશ્નોના સ્પષ્ટ ખુલાસા કરીને મૂલકંદ અને બીજની બીના અને વનસ્પતિના જીવોના આહારની બીના તથા અનંતકાય વનસ્પતિ જીવોના આહારની બીના જણાવી છે. પછી પૂછ્યું કે શું કૃષ્ણ લેશ્યાવાળો નારક જીવ અલ્પકર્મવાળો અને નીલલેશ્યાવાળો નારક મહાકર્મવાળો અને કાપીત વેશ્યાવાળો નારક અલ્પકર્મવાળો હોય ? આના સ્પષ્ટ ખુલાસા કરી જણાવ્યું કે વેદના અને નિર્જરા બંને ભિન્ન ભિન્ન પદાર્થ છે, નારકોને વેદના તે નિર્જરા નથી, વેદનાનો સમય અને નિર્જરાનો સમય અલગ અલગ છે, આ બીના નારકાદિમાં જણાવીને તેમનું શાશ્વતપણું, ૮૬
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના