SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 410
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३७२ - ५. प्रमाथी । प्र सि । प्रवासी । प्र चम् प्रक्रिया प्रायः पूर्ववत् ॥ ११२५ । , कातन्त्रव्याकरणम् मथ् घिणिन् सि । प्रवादी । प्र घिणिन् मि । प्रलापी । प्र लप् ११२६. परौ सृदहोः [४।४।२६] [ सूत्रार्थ] ताच्छील्य आदि अर्थों में 'परि' उपसर्ग के उपपद में रहने पर 'सृ दह्' धातुओं - से 'घिणिन् प्रत्यय होता है ।। ११२६ । , - [दु० वृ०] परावुपपदे आभ्यां घिणिन् भवति तच्छीलादिषु । परिसारी, परिदाही । अस्तिविवक्षायामिना सिद्धम् घिणिन् किमर्थः ? यथा प्रयमणम् प्रयामः, सोऽस्यास्तीति प्रयामी । एवं प्रयासी, अनुवादी, विवादी, सञ्चारी, व्यभिचारी, विघाती, विद्रावी, संवादी, विसारी, विदाही रोगी' इत्यादयः । ताच्छील्यादिविवक्षायां तृन् मा भूद् इति वचनम् ।।११२६ । [दु० टी० ] परौ० । प्रे च वसतेरिति परो ब्रूते प्रवासी ॥ ११२६। [वि० प० ] प० । प्रसारीत्यपि केचित् ॥ ११२६ । - - वद् घिणिन घिणिन् – मि। [क० च० ] परौ० । ननु विद्रावीत्यत्र स्वरान्तत्वादलेव स्यात्, कथं घञ् ? सत्यम् तत्रैवोक्तमप्यधिकाराद् विद्राव इत्याह विद्रावीति हेमः। तृन् मा भूदिति । तृनादिर्मा भूदित्यर्थः ।।११२६ । मुषाभ्याहनश्च" (अ० ३।२।१४२ ) । [ रूपसिद्धि] १. परिसारी । परि [समीक्षा] 'परिसारी, परिदाही' शब्दरूपों के सिद्ध्यर्थ उक्त की तरह दोनों ही व्याकरणों में व्यवस्था की गई है । पाणिनि ने एक ही सूत्र में जिन अनेक धातुओं को पढ़ा है, कातन्त्रकार ने उनमें से 'प्र वि -परि' उपपद वाली धातुओं का पृथक् सूत्रों में पाठ किया है, जिससे अर्थावबोध तथा योजना में सरलता होती है । अतः कातन्त्रकारीय योजना में लाघव कहा जा सकता है । पाणिनि का सूत्र है- " संपृचानु , + सृ घिणिन् सि । 'परि' उपसर्ग के उपपद में रहने +
SR No.023091
Book TitleKatantra Vyakaranam Part 04
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJankiprasad Dwivedi
PublisherSampurnanand Sanskrit Vishva Vidyalay
Publication Year2005
Total Pages824
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size38 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy