________________
ગુણસ્થાનકનું સ્વરૂપ
સ્થિતિબંધ થાય. તેટલો તેટલો સ્થિતિબંધ બીજા અંતર્મુહૂર્ત સુધી થાય છે. આ રીતે અંતર્મુહૂર્તો અંતર્મુહૂર્તે પહ્યો. નો (અ) સંખ્યાતમો ભાગ હીન
હીન સ્થિતિબંધ કરે તે.
૧૭
સ્થિતિબંધ અને સ્થિતિઘાત સાથે શરૂ થાય છે અને સાથે પૂર્ણ થાય છે. અહીં મિથ્યાત્વ મોહનીય બધ્યમાન હોવાથી ગુણસંક્રમ ન થાય.
આ રીતે અહીં ચાર અપૂર્વ કાર્યો કરે છે.
ગ્રંથીદેશ સુધી આવનાર કેટલાક જીવો છે તેમાં જે અતિદીર્ધસંસારી છે તે રાગ દ્વેષરૂપી ચોરને પામીને ગ્રંથીદેશથી પાછા ફરે છે. એટલે તીવ્રરાગ દ્વેષવાળા થાય છે. અચરમાવર્તી બીજા કેટલાંક જીવો રાગદ્વેષને વશ થઇ ત્યાં જ રહે છે. ગ્રંથીભેદ કરતા નથી તેવા કષાયવાળા રહે છે* અને આસન્નભવી જીવ રાગદ્વેષરૂપી ચોરોને હણીને આગળ વધે છે.
અહીં આસન્નભવી જીવ ગ્રંથીભેદ કરે છે.
ગ્રંથીભેદ– અપૂર્વકરણની વિશુદ્ધિથી ગ્રંથીભેદ થાય છે. અહીં ગ્રંથી (ગાંઠ) એટલે તીવ્ર એવો રાગ-દ્વેષ રૂપ પરિણામ, આ ગ્રંથી ચિરકાળથી ઉત્પન્ન થયેલી કઠણ વાંસના મૂળની જેમ દુર્ભેદ્ય હોય છે.
ગ્રંથીભેદ એકવાર જ કરવાનો હોય છે. એટલે એકવાર સમ્યક્ત્વ પામેલ જીવ જો મિથ્યાત્વમાં નિરંતર પલ્યો. નો અસં. ભાગ કાળ-ચિરકાળ રહે તો સમક્તિ મોહનીય અને મિશ્ર મોહનીયની ઉલના કરે છે. જો તે બંનેની ઉલના થઇ જાય તો ફરી ઉપશમ સમ્યક્ત્વ પામતી વખતે ત્રણ કરણ કરવા પડે, પરંતુ ગ્રંથીભેદ કરવો પડે નહીં-કરે નહીં.
ભવ્યજીવ જ સંસારમાં ગ્રંથીભેદ એકવાર જ કરે છે. મિથ્યાત્વમાંથી ઉપશમ સમ્યક્ત્વ આમ કોઇક જીવને અનેકવાર પ્રાપ્ત થાય છે. છેતાં તે જાતિભેદથી એક ગણાય છે.
* આવા દુર્લભબોધિ જીવ ગ્રંથદેશમાં અનંતકાળ પણ રહે છે.
