Jinpranit Karm Vigyan

SR No.: 023039
Original Sutra Author: N/A
Author: Kirti Maneklal Shah
Publisher: Kirti Maneklal Shah
Publication Year: 1983
Total Pages: 152
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 139

૧૨૨ ]
| [ શ્રી જિનપ્રણીત કર્મવિજ્ઞાન ગચ્છ – શ્રેણીના કુલ સ્થાઓની સંખ્યા “ગચ્છ' કહેવાય છે. ઉપરોક્ત બેઉ શ્રેણીને
ગચ્છ' 8 છે. સર્વધન –શ્રેણીના સર્વ સ્થાનના દ્રવ્યના યુગને “સર્વધન' કહેવાય છે. અત્રે
શ્રેણી (1) નું સર્વધન 144 છે અને (2) નું 1020 છે. ચય –સમાંતરશ્રેણીમાં પ્રતિ સ્થાન દ્રવ્ય વૃદ્ધિ યા હાની “ચય” છે. સમાંતર શ્રેણી
(1) ને ચય 4' છે.
ગુણેત્તર યા ગુણકાર :-સમગુણોત્તર શ્રેણીમાં પ્રતિસ્થાન ગુણવૃદ્ધિ યા ગુણહાની
ગુણોત્તર યા ગુણાકાર કહેવાય છે. શ્રેણી (2) માં દ્વિગુણ વૃદ્ધિ છે તેથી 2 ગુણોત્તર યા ગુણકાર છે. શ્રેણી 8, 1, 2, 1 માં દ્વિગુણહાની છે તેથી ગુણોત્તર 3 છે.
મધ્યધન –સમાંતર શ્રેણીના મધ્યમ સ્થાનનું દ્રવ્યપ્રમાણ મધ્યધન છે. શ્રેણીને
ગ૭ બેકી હોય તે મધ્યમ બે સ્થાનના વેગને અર્ધભાગ મધ્યધન છે.
શ્રેણી (1) નું મધ્યધન (16 +20) 2=18 થાય. આદીધન-સમાંતર શ્રેણીના મુખ અને ગચ્છના ગુણાકાર ને આદિધન કહેવાય છે.
સમાંતરશ્રેણી (1) નું આદિધન 4x8= 32 થાય.
ઉત્તરધન યા ચય ધન-સમાંતર શ્રેણીના પ્રત્યેક સ્થાનમાં મુખ ઉપરાંત જે દ્રવ્ય
વૃદ્ધિ છે તે સર્વ વૃદ્ધિના વેગને “ચયધન કહેવાય છે. ઉપરોક્ત શ્રેણી (1) માં મુખ 4 છે અને “ચય” પણ '4 હોવાથી બીજા સ્થાનમાં મુખ કરતાં એક ચય, ત્રીજામાં બે ચય, ચોથામાં ત્રણ ચય, પાંચમામાં ચાર ચય, છઠ્ઠામાં પાંચ ચય, સાતમામાં છ ચય અને છેલલા આઠમાં સ્થાનમાં સાત ચયવૃદ્ધિ છે તેથી કુલ વૃદ્ધિ 4+4x2 +4x3+4x4+ 4x 5+4x6+ 4x7 થાય. આને યાગ 4 (1+2+3+4+5+6+1)= 28x4=112 થાય,
શ્રેણી વ્યવહારના પદાર્થો માટે વપરાતા પારિભાષિક શબ્દોને આપણા આધુનિક ગણિતશાસ્ત્રીઓએ અંગ્રેજી પરથી ગુજરાતી અનુવાદ કર્યો તે પૂર્વે જ તેઓએ ભારતીય અને ખાસ કરીને જૈનદર્શનમાં તે જ પદાર્થો માટે વપરાતા શબ્દો જેવાની દરકાર કરી હોત તે તેમને ઘણાં જ મૌલિક અને અર્થનિષ્ઠ શબ્દ પ્રાપ્ત થતું. જે સંખ્યાતીત