________________
૩૧
જે ન હોય તે થેડીવાર પછી યાદ આવી જાય છે તે આવે નહિ. હવે જ્ઞાન છે અને વિસ્મૃત થયું તેનું શું કારણ? એને જવાબ એ જ છે કે યાદ ન આવ્યું તે વખતે કેઈક રોકનાર ચીજ હતી, યાદ આવ્યું તે વખતે રેકનાર ચીજ ખસી ગઈ. જરૂર વખતે યાદ નથી આવતું તેથી માનવું પડશે કે જ્ઞાનને રોકનાર કેઈક કર્મ છે, જેને જિન દર્શનમાં જ્ઞાનાવરણીય કર્મ તરીકે ઓળખાવ્યું છે. જેને જ્ઞાનાવરણીયને ક્ષયપશમ થયો હોય તેને ક્ષણવારમાં આવડી જાય છે, ક્ષપશમ ન હોય તેને યાદ કરતાં ઘણુંવાર લાગે છે. આ દિશામાં બીજા મતવાળાએ ઉતર્યાજ નથી. આઠે કર્મો તપાસી લે, અને આઠ કર્મના વિભાગે, કર્મ કારણે, બંધની, રેકવાની, નિર્જરવાની દશા બીજા મતમાં નથી. જે મતવાલાએ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ ન માન્યું તે તેડવાના રસ્તા બતાવે કયાંથી ? આત્માને જ્ઞાન સ્વભાવ જણાવે ત્યારે જ્ઞાનની અધિકતા, ન્યૂનતા જણાય, જ્ઞાનમાં તરમતા-ઓછાવત્તાપણું શાથી છે? જીવમાં સ્વભાવ સરખા છે છતાં અધિક ન્યૂનતા કેમ હોય છે? કહેવું પડશે કે જ્ઞાન એ આત્માને સ્વભાવ છતાં પણ કંઈક રેકનારી ચીજ છે. મિલ્કત સરખી છે છતાં ઘરાકમાં દબાઈ ગયેલાને હાથ છૂટે હેત નથી. તેમ દરેક જીવ કેવળ જ્ઞાનમય છતાં જ્ઞાન સ્વભાવને રોકનારા કર્મવડે કેવળ સ્વરૂપ આવરાઈ ગયું છે. આ રીતે જૈન દર્શન સિવાય બીજાઓએ જ્ઞાન સ્વભાવને રોકવાનું કર્મ માન્યું નથી, અને શેકાવાનાં કારણે તથા તેડવાના પ્રકારે બતાવ્યા નથી. ધમને બતા
