________________
સારી રીતે સમજવાથી શ્રદ્ધાનું બળ વધે છે, અને ધમકિયાનો આશય વિશદ બને છે.
એ નવત આ પ્રમાણે છે :(૧) જીવ (૨) અજીવ (૩) પુણ્ય (8) પાપ (૫) આશ્રવ (૬) સંવર (૭) નિજર (૮) બંધ (૯) મોક્ષ.
પરમ ઉપકારી શાસ્ત્રકાર ભગવતેએ જણાવ્યા મુજબ એ નવતરાનો સમાવેશ નીચે મુજબ સાત તત્ત્વોમાં પણ થઈ શકે છે અને બે તત્ત્વોમાં પણ થઈ શકે છે.
પુણ્ય અને પાપ એ બે તત્વોનો સમાવેશ આશ્રવ-તત્વમાં કરી દેવાથી (૧) જીવ (૨) અજીવ (૩) આશ્રવ (૪) સંવર (૫) નિર્જરા (૬) બંધ (૭) મેલ. આ પ્રમાણે સાત તત્વો થાય છે.
(૧) સંવર (૨) નિજર અને (૩) એક્ષ-આ ત્રણ તો જીવસ્વરૂપ હોવાથી તેમનો સમાવેશ જીવતવમાં થાય છે. (૧) પુણ્ય (૨) પાપ (૩) આશ્રવ (૪) બંધ આ ચાર તત્ત્વો અજીવ સ્વરૂપ હોવાથી
