________________
૫૬ : જેનમાર્ગની પિછાણ
નથીઃ જેમ કે “અગ્નિ બાળે છે અને આકાશ કેમ બાળતું નથી ? એ પ્રશ્ન કોઈ કરતું નથી, તે પણ મિથ્યાત્વના ઉદયથી શ્રી જિનવચનમાં સંદેહને ઉત્પન્ન કરનારા તેવી જ જાતના પ્રશ્નો હૃદયમાં ઊઠે છે, તેનું સમાધાન નહિ થવાથી તે તે વિષયની શંકા વધતી જાય છે અને પરિણામે દર્શનચારની પાલનામાં તે અંતરાયભૂત બને છે, તેથી તેવી શંકાએનાં તાત્કાલિક સમાધાન કરી લેવાં જોઈએ. તેવા પ્રકારના ગુરુના સંયોગ આદિના અભાવે અગર મતિમંદતાદિના કારણે સમાધાન ન થાય, તે પણ શ્રી જિનવચનના પ્રામાણ્ય પ્રત્યે લેશ પણ સંદેહ લાવવું જોઈએ નહિ.
કાંક્ષાના બે પ્રકારો
કાંક્ષા પણ બે પ્રકારની છે. “સાંખ્યાદિ સર્વ દર્શને મેક્ષનાં કારણ છે એમ માનીને તે સર્વની અભિલાષા કરવી, તે સર્વકાંક્ષા છે અને એમાંના એકાદ દર્શનની અભિલાષા કરવી, તે દેશકાંક્ષા છે.
“સર્વ દર્શન માં અહિંસા, સુકૃત-દુષ્કૃતનું ફળ તથા સ્વર્ગ–ક્ષાદિનું વર્ણન સમાન છે, તેથી સર્વ દર્શને મોક્ષનાં અંગ છે” એવી બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે, પરંતુ નય-દુર્નયના સ્વરૂપને સમજવાથી તે કાંક્ષા નષ્ટ થાય છે. ઈતર દશનો એક એક નયની માન્યતાને આગળ કરી ઉત્પન્ન થયેલાં છે. અને પોતાથી ભિન્ન નયની માન્યતાને તિરસ્કાર કરી રહ્યાં છે. તેથી અસત્ય છે; જ્યારે શ્રી જિનશાસન એ સર્વનને પિતામાં સમાવી લે છે, તેથી તેનું નિરૂપણ સર્વાશ સત્ય છે.
