________________
વિષયારંભ
જીવન અને આચારને પછી મેળ જ સાંધી શકાતું નથી. મૂળ વાત એ છે કે જેમ જેમ યુગ આગળ વધે છે તેમ તેમ ઘણું શબ્દો એવા નીકળી આવે છે કે જે નિત્ય નવા નવા અર્થો ધારણ કરતાં કરતાં વિકાસ પામ્યા કરે છે ને એથી લાંબા ગાળે એ પિતાનો મૂળ અર્થ જ ખોઈ બેસે છે. એથી સમય જતાં અમુક શબ્દનો અમુક અર્થ હતે એ પછી આપણું ધ્યાનમાં જ આવતું નથી. બાકી આજના રૂઢ થયેલા અર્થો જે એવા શબ્દોને લગાડવામાં આવે તે જે સિદ્ધાંતોને ખાતર શાસ્ત્ર રચાયાં હતાં, એ સિદ્ધાંતનું જ ખૂન થાય ને એથી આખી સંસ્કૃતિ જ તૂટી પડે. એથી આજના રૂઢ બનેલા નહીં પણ તે યુગના અર્થો જ – જાણ ન હોય તો – સંશોધન કરીને લગાડવા જોઈએ.” આમ એમના કહેવાનો ભાવાર્થ હતો. એથી આપણે એવા બે–ત્રણ દાખલાઓ લઈ આ પ્રશ્નની વિશેષ સ્પષ્ટતા કરીએ.
(૧) નાના પાવ: “ક્ષપણકે – જૈન મુનિઓ નગ્ન રહે છે.” આવી જાતના વાક્યો બૌદ્ધ – વેદાદિ ધર્મશાસ્ત્રોમાં જોવા મળે છે. પણ આજે નન શનું રૂપ ના બની એને અર્થ લુચ્ચે–હરામી થવા લાગે છે. એથી જે આજનો એવો રૂઢ થવા લાગેલો “લુચ્ચેહરામી” શબ્દ ક્ષપણુકને લગાડીએ તે કેવો ભયંકર અર્થ પેદા થાય ?
(૨) અશોકના શિલાલેખમાં “અન્ય પાખંડોને (ધર્મસંપ્રદાયોને) જે માન આપે છે એ પિતાના પાખંડને ઉન્નત બનાવે છે એવા શબ્દો લખાયેલા છે, પણ આજે પાખંડનો અર્થ પાખંડ અર્થાત છેતરપિંડીભર્યા કારસ્તાને થવા લાગે છે. એથી પાખંડ (ધર્મસંપ્રદાય)ને બદલે પાખંડન (કારસ્તાન) અર્થ લગાડવામાં આવે તો એ જ અર્થ નીકળે કે જે બીજાની લુચ્ચાઈને માન આપે છે (નભાવે છે) એની લુચ્ચાઈ વિશેષ ફાલેફૂલે છે (ઉન્નત થાય છે) આમ જે નવો અર્થ કરવામાં આવે તે અશોકનું કર્યું કારવ્યું જ ધૂળમાં મળે.
