________________
૪.
૫.
૧.
૨.
૩.
૪.
૫.
દશમા ગણમાં અનીય પૂર્વે ગુણ-વૃદ્ધિ થાય છે. દા.ત. યુધ્ = યોષળીયા
(A) ય પૂર્વે અંત્ય – ઉપાંત્ય હૈં – ૩નો ગુણ થાય છે. દા.ત. નૌ = નેય । વ્ઝ = જો = વ્યા
(B) અંત્ય ગો નો અવ્ અને આ નો છુ થાય છે. દા.ત. ભૂ = મો = મળ્યા
ત્યા
=
(C) ૠ કરાંત ધાતુમાં ૬ ની વૃદ્ધિ થાય છે.
દા.ત. ૐ = હ્રાર્થ ।
(D) અંત્ય ૬ નો , ન્ જો શ્ થાય. ઉપાંત્ય મૈં ની વૃદ્ધિ થાય છે. દા.ત. પર્ = પાજ્ય
(E) હૈં, ફ્લુ, વૃ (ઉ.), રૂ, ખુલ્ અને ઉપાંત્ય ૠ વાળા ધાતુઓના સ્વરમાં ફેરફાર થતો નથી. તથા હસ્વ સ્વર પછી ય પૂર્વે ત્ મૂકાય છે. આ નિયમ કેટલાકને લાગતો નથી તે ઘણા હોવાથી અહીં લખેલ નથી.
દા.ત. ફ્લુ = સ્તુત્ય |
પ્રત્યય - વૃ, અ
આ પ્રત્યયોથી ધાતુ સૂચિત ક્રિયા કરનાર નામો બનાવાય છે. આ પ્રત્યયો લાગે ત્યારે તે ધાતુના કર્મને ષષ્ઠિ લાગે છે.
(A) ૢ પૂર્વે અંત્ય સ્વર અને ઉપાંત્ય હસ્વ સ્વરનો ગુણ થાય છે. (B) અ પૂર્વે અંત્ય સ્વર અને ઉપાંત્ય મૈં (મ્ કારાંત સેટ્ ધાતુના ઉપાંત્ય ઞ સિવાય) ની વૃદ્ધિ થાય છે અને ઉપાંત્ય હસ્વ સ્વરનો ગુણ થાય છે. દા.ત. ની = નેતૃ । નાય । તુમ્ = નો ૢ । નોધા ।
વન્ = વ । વાવ ।।મ્ = ગમ । આ + વમ્ = આામ । તૃ પૂર્વે સેટ્ ધાતુને રૂ લાગે છે.
દા.ત. રસ્ = રક્ષિત્ ।
આ કારાંત ધાતુઓમાં અવ્ઝ પૂર્વે ય લાગે છે.
૨૬૪
સુ. સં. મન્દિરાન્તઃ પ્રવેશિકા
પાઠ - ૨૬
