________________
૧.
3.
૪.
૫.
પાઠ - ૧૪
B - પરોક્ષ ભૂતકાળ નિયમો
૬.
બે સાદા વ્યંજનની વચ્ચે ઍ હોય અને ધાતુનો વ્યંજન દ્વિરૂક્તિમાં ન બદલાયો હોય ત્યારે અવિકારક પ્રત્યય પૂર્વે અને પરસ્પૈ.દ્વિ.પુ.એ.વ.નો થ પ્રત્યય ફ્ લે છે ત્યારે તેની પૂર્વે અ ને બદલે હૈં મૂકાય છે, અને દ્વિફક્ત વ્યંજનનો સ્વર સાથે લોપ થાય છે. (E)
દા.ત. તન્ = [ + ૫ + [ + $ + વ = તેનવ ।
પણ્ = ક્ + + [ + $ + થ =
વિથ / પપવથ ।
રૃ, પત્, મ, ત્રણ્ અને રાય્ (ગ.૫,ગુનો કરવો) ધાતુઓમાં પણ ઘૂ થાય છે. (હ્ત્વ)
દા.ત. હૈં = તતાર – તતર । તેવિ । ન્= નિવ। ત્રમ્ = Àપિવ Àપિમ ।
રૃ, શ્રમ, ત્રસ, પળ, રાખ, ભ્રાત્, શ્રાદ્, સ્નાશ, મ્યમ્ અને સ્વન્ માં વિકલ્પે હૈં થાય છે (પત્ન)
દા.ત. ૢ = નરિવ / નૈવિ । પ્રમ્ = વષ્રમિવ / પ્રેમિવ । વ્ થી શરૂ થતા ધાતુ, શક્ અને ર્ માં ૬ ન થાય (પુત્વ)
દા.ત. શસ્ = શશામ / શશત । શશસિવ । વમ્ = વવામ ।
પ્રગ્ન્ય, વમ્, શ્રશ્ માં બધાય પ્રત્યયો પૂર્વે વિકલ્પે થાય, ત્યારે અનુનાસિક લોપાય. (C)
દા.ત. ર્ = શ્રેથ / શશ્રન્થ । શ્રેથિવ / શર્થિવ ।
કણની જેમ જ પરોક્ષમાં સંપ્રસારણ થાય છે (સંપ્રસારણ) દા.ત. વ = વાવી
૭. (A) વિકારક પ્રત્યયો પૂર્વે ધાતુની દ્વિરૂક્તિ થયા પછી ફિક્ત વ્યંજનમાં સંપ્રસારણ થાય. જો સંયુક્ત વ્યંજન હોય તો આખા સંયુક્ત વ્યંજનની દ્વિરૂક્તિ કર્યા પછી સંપ્રસારણ કરવું (સંપ્રસારણ)
દા.ત. યત્ = થયન્ + અ = ફ્યાન / ડ્વન સ્વપ્ = સુષ્પાપ / મુખ્યપ | ... સુ. સં. મન્દિરાન્તઃ પ્રવેશિકા
૧૧૯
પાંઠ - ૧૪
