________________
દા.ત. = વાર્ / વર્I
(C) પરૌં. દ્વિ.પુ.એ.વ. માં અંત્ય સ્વરનો ગુણ થાય છે. ઉપાંત્ય ઞ એમ જ
રહે છે.
દા.ત.
= વર્જ્ય ગણ્ = નામિથ ।
૪. વ્યંજનથી શરૂ થતા પ્રત્યયની પૂર્વે સે તથા અનિટ્ન અવશ્ય રૂ લાગે તથા વેને વિકલ્પે રૂ લાગે છે.
દા.ત. વુલુ = વુવુણ્ + $ + વ = ઘુબુધિવ । (અનિટ્) વુન્નુમ્ = જુવુક્ + $ + થ = વુબુધ્ધિથ ।
મુદ્દ = મુમુદ્ + TM + વ = मुमुहिव
/ મુમુä । (વેટ્)
અપવાદ :
(A) , રૃ, રૃ, વૃ (દ્વિ.પુ.એ.વ.વથિ), સ્તુ, હૈં, સ્થુ અને શ્રુ ધાતુમાં એ પ્રત્યયો રૂ લેતા નથી
દા.ત. હ્ર = ચીવ ।
(B) ધૃસ્વ જ્જ જેને અંતે હોય એવા અનિટ્ ધાતુઓમાં થની પૂર્વે રૂ આવતી નથી દા.ત. 'સ્ત્ર = તસ્તર્થ ।
(C) અંતે સ્વર હોય એવા અનિટ્ ધાતુઓ અથવા વચ્ચે અ વાળા વ્યંજનાન્ત અનિટ્ ધાતુઓ થ પૂર્વે વિકલ્પે હૈં લે છે.
દા.ત. ની = નિનયિથ / નિનેથ શબ્ = વિથ / શશવથ ।
૫. ધાતુના અંતે અ કે આ સિવાયનો સ્વર હોય તો વ્ નો ટ્રૂ થાય છે. પરંતુ જો તેના પહેલા રૂ હોય અને રૂ ની પૂર્વે અંતઃસ્થ કે દ્દ હોય તો ધ્ નો વિકલ્પે થાય છે. દા.ત. + છે = ચ । વૃ + ધ્યે = વળ / વરિષ્યે ।
૬. ર્ કારાંત ધાતુ + વ કે મ પ્રત્યય = ધાતુના અંત્ય મૈં નો બ્ થાય દા.ત. ક્ષમ્ = રક્ષમ્ + વહે = રક્ષવહે । વ્રુક્ષમ્ + મડ઼ે = રક્ષમદે ।
૭. સ્વ, ક્રૂ (ગ.૨૮૪), ઘૂ (ગ.૯૮૫) વેટ્ હોવા છતાં થ પૂર્વે જ વિકલ્પે રૂ લાગે છે અન્યત્ર રૂ નિત્ય લાગે.
દા.ત. સ્વ = સસ્વથિ / સસ્વર્થ । સસ્વરિવ।યૂ = દૂધવિધ / ટુથોથ । દુધુવિવા સુ. સં. મન્દિરાન્તઃ પ્રવેશિકા ૧૦૮
પાઠ - ૧૩
