________________
॥ મ્ ॥
॥ નમઃ શ્રીનિનકવરનાય ।।
॥
नमोऽर्हत्सिद्धाचार्योपाध्याय सर्व साधुभ्यः ॥ શ્રી નમસ્કાર મહામંત્રની લેાકેાત્તરતા
જેનેા પાઠ કરવા માત્રથી કાર્યની સિદ્ધિ થાય તેને મંત્ર કહે છે અને જેને સિદ્ધ કરવા માટે જપ, હેામ, હવન આદિ ક્રિયા કરવી પડે તેને વિદ્યા કહે છે.
શાસ્ત્રામાં બીજી રીતે પણ વિદ્યા અને મંત્રને ભેદ અતાવ્યા છે. કહ્યું છે કે-જેની અધિષ્ઠાતા દેવતા સ્ત્રી હાય તે વિદ્યા અને જેના અધિષ્ઠાતા દેવ પુરુષ હાય તે મંત્ર છે. વળી મંત્ર એ શું વસ્તુ છે ? તેને વિશેષ સમજાવવા માટે શાસ્ત્રકારમર્ષિએ ફરમાવે છે કે-મંત્ર એ અક્ષર કે અક્ષરને સમૂહ છે. અક્ષર કે અક્ષરના સમૂહને છેડીને મંત્ર મીજી કઈ વસ્તુ નથી. વળી ‘નિનાનમર્ નાસ્તિ અથવા ‘ નાચનાર’મ ંત્રમ્ ।' અર્થાત્ એવે કેાઈ અક્ષર નથી, કે જેમાં મંત્રશક્તિ ન હેાય; અથવા અક્ષરને છેડીને મંત્ર ખીજી કેાઈ વસ્તુ નથી. અક્ષર કે અક્ષરના સમૂહાત્મક શબ્દમાં અપરિમિત શક્તિ રહેલી છે, એમ આજે સવ` કાઈ બુદ્ધિશાળી વર્ગને સ્વીકારવુ' પડે છે. ગાવું અને અજાવવું, હસવું અને રેવું, ઇત્યાદિ ણુ વાતાવરણ ઉપર અમુક પ્રકારની અસર નાંખે છે અને તે પણ વર્ણાત્મક નહિ તે। ધ્વન્યાત્મક
