________________
તવાહન
ઉપરના દ્વેષ દૂર થતાં જ દુ:ખ એ તત્ત્વતઃ દુઃખ રહેતું જ નથી અર્થાત્ દુ:ખ વખતે પણ ચિત્તને સ'કલેશ ઉત્પન્ન થતા નથી.
२२
દુઃખ ઉપર રહેલા દ્વેષને દૂર કરવાના સરળમાં સરળ ઉપાય કરુણાભાવના છે.
કરુણાભાવના એટલે બીજાએનું દુઃખ દૂર કરવાની
વૃત્તિ.
પેાતાના દુ:ખ ઉપર આપણે જે દ્વેષ કરીએ છીએ તેને બદલે જયારે સના દુ:ખ પ્રત્યે દ્વેષ કરીએ છીએ ત્યારે પેાતાનું દુ:ખ ભુલાઈ જાય છે. પેાતાના દુઃખને ભૂલી જવામાં જ સાધનામાત્રનું રહસ્ય છુપાયેલું છે. આ કાય ચિત્તમાં કરુણાભાવનાને દૃઢ કરવાથી સહેલાઈથી પાર પડે છે. કારણ કે વ્યક્તિગત દુ:ખ પ્રત્યેના દ્વેષનું સ્થાન સ` દુઃખી જવાના દુ:ખને આપવુ' એ જ કરુણાભાવનાનું રહસ્ય છે.
મારાં દુઃખે। નાશ પામે,' એવી વૃત્તિના સ્થાને ‘સવનાં દુઃખા નાશ પામે,’ એવી ભાવના જ્યારે પ્રમળ અને છે, ત્યારે અન્યને અપકાર કરવાની મલિન ચિત્તવૃત્તિ આપેાઆપ ચાલી જાય છે.
ખીજા દુ:ખીની અપેક્ષાએ પેાતે સુખી છે, એમ જાણુવાથી પાતાના રૂપને, બળના, ધનના, બુદ્ધિનો, કુળના અને જાતિ વગેરેના મદ થાય છે, તેને દ` પણ કહેવાય છે. આ દથી જીવા પ્રત્યે એક પ્રકારના તિરસ્કારભાવ ઉત્પન્ન થાય છે.
