________________
દર્શનશાસ્ત્ર
૧૮૫ એ ખાતર જે સ્વ-પરના એકાંત હિતકારક સિદ્ધા. નનો ભેગ આપી દેવા જેટલી વૃત્તિએ પહોંચી જવાય. તે રળવા માટે કરેલા વેપારથી જ બેટ ખાવાનું કાર્ય સિધ્ધ થાય. અને એવી બેટ ખાવાનું છે તે જ પસંદ કરે, કે જેને મન રળવું કે બેટ ખાવી એ બંને સમાન છે. અને આવી સમાનતા કોઈ વિવેકી માણસ તે કદીએ ન દાખવી શકે.
બધા માણસની પ્રીતિ સંપાદન કરવાની લાલસામાંથી જ અનુકમે સર્વમત-સહિષ્ણુતા, સર્વ–ધર્મ-સમભાવ આદિ મતો માટે ભાગે પ્રગટ થાય છે એ જ્ઞાનીએને મત છે અને વર્તમાન સમાજનો અનુભવ છે. તે પછી તેને જ એક લક્ષ્ય બનાવવું એ શું માગષ્ટ થવાનું કે કરવાનું મોટામાં મોટું નિમિત્ત નથી? છે, તો એ નિમિત્ત જ્યાં જ્યાં જણાય, ત્યાં-ત્યાં સાવધ બનવાની ચેતવણને સૂર કાઢવે એ હિતસ્વીઓનું ક્તવ્યા છે અને એ ચેતવણીને વધાવી લેવી એ હિતવાંછુ આત્માઓની ફરજ છે.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે સિધ્ધાન્તનિષ્ઠાને ધકકો પહોંચાડાનરાં પરિબળથી પૂરેપૂરા સાવધ રહેવાની સાથેસાથે ખપી આત્માઓને પણ તેમાં જ જોડાવાની પ્રેરણા કરવી જોઈએ. - સિદ્ધાન્તના ભેગે સાંપડતી પ્રીતિ એટલે સોનાની વીંટી સાટે સાંપડતી સડેલી સેવ. તેનાથી બચવામાં જ સ્વ–પરનું કલ્યાણ છે.
