________________
મહાન ગુણ
‘કૃતજ્ઞ' શબ્દના યૌગિક અર્થ કરેલાને જણવુ એવા થાય છે. એ અથ ઉપકાર-અપકાર ઉભયને જાણવા માટે પ્રેરિત કરે છે. આ અર્થ આપણે એટલા માટે કરવા પડે છે કે, દુનિયામાં એ પ્રકારના પદાર્થ છે, એક ઉપકાર કરનારા અને ખીજા અપકાર કરનારા.
૯૫
અહી કેવળ આત્માની વાત હોવાથી, આત્માને ઉપકાર કરનારા જેમ આસ્તિકતાદ્વિ ગુણા છે, તેમ આત્માને અપકાર કરનારા નાસ્તિકતાઢિ દાષા પણ છે.
એજ રીતે જગતનાં પ્રાણીઓ ઉપર અકારણ ઉપકાર કરવામાં તત્પર, આસ્તિકતાદિ ગુણૈાથી ભરેલા તત્ત્વચિ ંતક મહાપુરુષે! જેમ છે, તેમ જગતનાં પ્રાણીઓના હિતના અકારણુ સંહાર કરનારા નાસ્તિકતાડિ દુગુ ણૈાથી ભરેલા અતત્ત્વજ્ઞ આત્માએ પણ છે.
એજ કારણે કરેલા ઉપકારને ાણવાથી અને નહિ ભૂલી જવાથી જેમ આત્માને અપૂર્વ લાભ થાય છે, તેમ કરેલા અપકારને પણ જાણવાથી અને યાદ રાખવાથી આત્માનું સારી રીતે સંરક્ષણ થાય છે. ઉપ સહાર *
*
એ રીતે ઉભય અર્થમાં વાપરેલા ‘કૃતજ્ઞતા' શબ્દ અને તેના ઉપરથી નીકળતા, ‘કરેલા ઉપકાર અને અપકાર ઉભયને જાણવાપણું,' એ અર્થ આત્માને નાસ્તિકતાદિ મહાદેષાથી ઉગારી લઈ, આસ્તિક્તાઢિ મહાગુણેાને અધિકારી બનવા સમ છે.
