________________
૧૨
નમસ્કારમંત્રસિદ્ધિ કઈ તપશ્ચર્યા પૂરી થાય, એટલે નમસ્કાર બેલ્યા બાદ તેનું પારણું થાય છે, તે સિવાય નહિ.
મક્ષ કે નિર્વાણ પ્રાપ્તિ માટે જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપની આરાધના કરવામાં આવે છે, તેમાં પણ નમસ્કારની મુખ્યતા છે. જે નમસ્કારની આરાધના ન હોય તો આ બધી આરાધનાઓ કંઈ ફલ આપી શકતી નથી. તે અંગે જૈન શામાં કહ્યું છે કે :
सुचिरं पि तवो तवियं, चिन्नं चरणं सुयं च बहु पढिय । जइ ता न नमुक्कारे, रई तओ तं गय विहलं ॥ चउरंगाए सेणाए, नायगो दीवगो जहा होइ । ત૬ માવ–નમુદ્રા, સાન્ત-ના–વરપtri |
‘લાંબા કાલ સુધી તપને તમે, ચારિત્રને પાળ્યું અને ઘણાં શા ભર્યો, પણ જે નમસ્કારમાં રસ ન લાગે-પ્રીતિ ન જાગી, તે આ બધું નિષ્ફળ ગયું સમજવું.
ચતુરંગી સેનામાં જેમ સેનાની દીપક સમાન છે, તેમ દર્શન, તપ, જ્ઞાન અને ચારિત્રની આરાધનામાં ભાવનમસ્કાર દીપક સમાન છે”+
તાત્પર્ય કે નિર્વાણ સાધક ગ જેવી મહાન ક્રિયામાં પણ નમસ્કારે પોતાનું અનેખું સ્થાન જાળવી રાખ્યું છે.
આ રીતે વિવિધ દૃષ્ટિએ નમસ્કાર ઉપાદેય હેવાથી તેની ઉપાદેયતા નિર્વિવાદ સિદ્ધ છે. તે અંગે આગામી પૃષ્ઠોમાં ઘણી મનનીય સામગ્રી આપવામાં આવી છે.
+ દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર અને તપ એ તેને સુવિહિત ક્રમ છે.
