________________
તેરમું :
ભાવનાદ હોય છે તે શરીર બીજી જ ક્ષણે કદરૂપું અને કેઢિયું બની જાય છે. જ્ઞાનીઓના અભિપ્રાયથી આ શરીરમાં રૂંવાડે રૂંવાડે પિણાબે રોગ રહેલા છે, જે ગમે તેવું સૂક્ષ્મ નિમિત્ત મળતાં બહાર નીકળી આવે છે ને ઘડી પહેલાંને તંદુરસ્ત જણાતે માનવી બિમાર બની જાય છે. કેટલાક વૈદ્યો, હકીમો અને ડોકટરો રેગનું નિદાન કરી તેને જડમૂળથી કાઢી આપવાને દા કરે છે, પણ તેમનું એ વિષયનું જ્ઞાન એટલું પ્રાથમિક અને પાંગળું હોય છે કે તેઓ ખુદ પોતાના શરીરમાં ઉત્પન્ન થઈ રહેલા રેગોને પણ જાણી શકતા નથી, તે બીજાના શરીરનું તે કહેવું જ શું? તેઓનું નિદાન મેટા ભાગે અનુમાનરૂપ હોય છે અને ચિકિત્સા પણ “લાગ્યું તે તીર નહિ તે તુક્કો” જેવી હોય છે. અને માની લઈએ કે તેઓ રોગનું નિદાન બરાબર કરી શકે છે, તથા રોગને જડમૂળથી દૂર કરી શકે છે, તે પ્રશ્ન એ થાય છે કે તેમના માતાપિતા, પત્ની પુત્ર અને અન્ય નેહીજને શા માટે બિમારીમાં સબડે છે? ગમે તેવાં ભારે રસાયણે, ચમત્કારિક જડીબુટ્ટીઓ અને કાયાકલ્પ જેવા પ્રયોગો પણ શરીરને સડતું–વણસતું અટકાવી શકતા નથી એ હકીકત છે. તેથી શરીર રોગનું ધામ છે અને ગમે ત્યારે રેગનું ભેગ બની જાય છે, એમ માનવું જ ઉચિત છે.
એક કવિ કહે છે? यत्प्रातः संस्कृतं धान्यं, मध्याहूने तद्विनश्यति । તયાણનિપજે, જે જ નામ મારતા ? |
